پارگی دیسک کمر

دیسک کمر مانند یک بلبرینگ‌ است. یعنی هسته در داخل حلقه دیسک می چرخد و خود حلقه دیسک به مهره ها متصل است در نتیجه این بلبرینگ زنده باعث حرکات ستون مهره ها می‌شود. در یکی از این حرکات حلقه دیسک ترک میخورد که اصطلاحا می گوییم دیسک دژنره (ساییده) شده است. در یکی از این حرکات ممکن است شکافی که در حلقه دیسک ایجاد شده است بزرگ‌ تر شود و محتویات دیسک به جای اینکه در داخل حلقه دیسک باشد به بیرون از حلقه دیسک می‌رود و روی عصب فشار می آورد. علت اصلی پارگی دیسک کمر مشخص نیست. استعداد ژنتیکی مهم‌ترین عامل آن است و به عبارتی افرادی که دچار دیسک کمر می‌شوند ، جنس دیسک آنها خوب نیست و گرنه هر فردی حتی اگر کار سنگین کند دیسکش پاره نمی‌شود.

درمان پارگی دیسک کمر 

هنوز هم با وجود پیدا شدن روش های کم تهاجمی عمل جراحی بهترین درمان دیسک کمر است. 

دلایل عمل جراحی به عنوان بهترین درمان دیسک کمر :

۱- در جراحی قسمت پاره شده دیسک کمر برداشته می‌شود و به حلقه دیسک این امکان را می‌دهد که جوش بخورد و بهم بچسبد و مانع بیرون ریختن آن در آینده شود.

۲- مستقیما ریشه عصب دیده و از روی آن فشار برداشته می‌شود.

۳- در صد عود آن کم است حدود ۴ در صد دیسک ها پس از عمل عود می‌کنند.

روش های جراحی در درمان دیسک کمر

اول : روش های جراحی شامل جراحی میکروسکوپی است که اصطلاحا لامینکتومی نامیده می شود.

دوم : روش های جراحی کم تهاجمی تر مانند عمل آندوسکپی نیز وجود دارد که بیمار زودتر به کار بر می‌گردد و نیاز به بریدن پوست و برداشتن ندارد.

سوم : روش جراحی دیسک که در دیسک‌های برجسته یا دژنره ( ساییده شده ) انجام می‌شود که همان عمل جراحی دیسک با لیزر است که اصطلاحا PLDD نامیده می‌شود. درمان های کاملا غیر تهاجمی برای پارگی دیسک نیز وجود دارد که شامل فیزیو تراپی و داروهای ضد التهاب است که عامه مردم آنها را داروهای مسکن می نامند.

درمان گیاهی پارگی دیسک کمر 

اولین درمانی که انسان مدرن برای پارگی دیسک پیدا کرد داروهای گیاهی بود .زیرا اولین داروی ضد التهاب که توسط انسان ساخته شد از پوست درخت بید بود که آسپیرین نامیده شد. 
داروی گیاهی دیگر که در درمان دیسک بکار می‌رود ،پیاسکلدین است که از میوه آوکادو گرفته شده است . 
امروزه ترکیبات زردچوبه به نام curcumin هم در درمان دیسک تجویز می‌شود که به صورت کپسول های ۴۰ و ۸۰ میلی گرم در دسترس است. 
علاوه بر این ها داروی دیگری که از گیاهی به نام پنجه شیطان گرفته می‌شود نیز در درمان دیسک بکار می‌رود که نام این دارو doloteffin است.

چه عواملی باعث پارگی دیسک کمر می شوند؟

۱- استعداد ژنتیک
تعدادی ژن در پدیده پارگی دیسک ، دخیل هستند. تخمین زده می شود که این شرایط تقریبا 75٪ منشأ وراثت داشته باشد.

۲- کم آبی
کمبود آب بدن و دیسک کمری باعث دژنراسیون و فرسایش دیسک کمر می شود. در یک مطالعه جدید ، دیسک های برداشته شده 18 بیمار که تحت عمل جراحی دیسک های L4-5 یا L5-S1 قرار گرفته اند ، بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که میزان آکوآپورین Aquaporin-I با کم آبی دیسک در ام آر آی ارتباط دارد. 

۳- وارد شدن فشار به ستون فقرات 

همه فتق دیسک در زمینه بیماری دژنراسیون رخ نمی دهد. عده ای از بیماران مبتلا به پارگی دیسک کمری فاقد شواهد دژنراسیون شدید دیسک شامل تغییر در پروتئوگلیکان و از دست رفتن آب در هسته دیسک است. 
در این موارد ، فتق دیسک در نتیجه اضافه بار وارد شده به ستون فقرات اتفاق می افتد. یک مطالعه جدید در مورد دیسکهای بین مهره ای نشان داد که اضافه بار استاتیک و دینامیک یعنی اضافه بار در حالت بدون حرکت ستون فقرات و هنگامی که ستون فقرات به جلو وعقب خم میشود دیسک را در معرض خطر فتق یا پرگی قرار می دهد. دانشمندان اظهار داشته اند که این افزایش فشار به ستون فقرات ممکن است مکانیسم افزایش شیوع دردهای کمر و فتق دیسک کمری در افراد جوانی باشد که زندگی کم تحرک و نشسته دارند.

۴- سیگنالهای التهابی 

یعنی ، وجود و اثرات عفونت Propionibacterium acnes ، پیدایش محیط اسیدی و تغییرات ریزساختاری در ریشه عصب است.
التهاب دیسک بین مهره ای منطقه ای از نقص سیستم ایمنی است. در نتیجه ، محتویات دیسک بین مهره ای ، به طور خاص NP ، در صورت یافتن فراتر از مرزهای فیزیولوژیکی طبیعی ، ایمن آورنده هستند. از آنجا که بافت NP وارد فضای اپیدورال می شود ، تغییرات سلول اندوتلیال عروقی باعث افزایش نفوذپذیری عروق ، عروق زدایی ، چسبندگی و مهاجرت سلولهای ایمنی به محل و سیگنالینگ التهابی سیتوکین می شود. علاوه بر این ، چندین عامل التهابی از جمله COX-2 ، پروتئین تنظیم کننده آن مانند تنظیم کننده فولیستاتین 1 (FSTL1) و فاکتور نکروز تومور آلفا (TNF-α) نشان داده شده است که غلظت محلی و سیستمیک به طور قابل توجهی بالاتر در بیماران مبتلا به LDH در مقایسه با غیر کنترل های فتق.

علائم پارگی دیسک کمر 

پارگی دیسک کمر چه علایمی ایجاد می‌کند ؟

پارگی دیسک کمر یک کلمه عام است و انواع مختلفی دارد. مثل کلمه آدم ،که انواع متفاوت آدم وجود دارد ،آدم کوتاه قد ،بلند قد ،با سواد بی سواد و غیره ....

آیا دیسک کمر رفتار هم دارد؟ 

بله زیرا دیسک یک موجود جان دار است ، مانند یک سنگ ریزه که در گوشه ای افتاده و روی ریشه عصبی فشار می آورد نیست ، بلکه در هر زمان رفتار های متفاوت دارد. اصولا رفتار خاص موجودات زنده است. موجودات بی جان رفتار ندارند. یعنی مثلا یک سنگ همیشه یک جور است. اما یک موجود زنده مثل یک سگ هر لحظه یک طور است، یک لحظه ایی آرام است ، و اما لحظه ایی بعد عصبانی است و ...

دیسک کمر چند نوع ممکن است پاره شود؟

دیسک کمرممکن است در خط وسط در طرف راست یا چپ ، یا در داخل فورامن (سوراخ بین مهره ای) پاره شود. بر حسب نوع پارگی چندین علامت ایجاد می کند. 

دیسک کمر چه علامت هایی ایجاد می‌کند؟

۱- کمر درد : درد کمر هنگامی ایجاد می‌شود که دیسک پاره شده و دیسک دژنره رشته های حساس به درد که در کمر قرار دارد را تحریک می‌کند. در این حالت هنوز دیسک روی ریشه های عصبی فشار نیاورده است.

۲- درد سیاتیک

درد سیاتیک چیست؟

این درد به علت فشار به ریشه های عصبی است که از سوراخ های بین مهره ای خارج و به عضلات اندام های تحتانی می‌رود.  
درد سیاتیکی دردی است که در مسیر عصب سیاتیک سیر می‌کند یعنی از کمر به اندام تحتانی تیر می کشد. یعنی دردی که  از کمر به پشت باسن و سپس به پشت ران و بعد از آن به پشت ساق پا می‌رود.

آیا درد سیاتیک یک طرفه یا دو طرفه است ؟  

بر حسب نوع پارگی دیسک ممکن بیمار در دو طرف یا یک طرف درد سیاتیکی داشته باشد. 

آیا بیمار دیسکی می‌تواند فقط درد اندام تحتانی داشته باشد و اصلا درد کمر نداشته باشد؟

بله - در دیسک هایی که در مرکز پاره نمی شوند ودر قسمت محیطی پاره می‌شوند بیمار فقط درد سیاتیک دارد ،بدون اینکه کمرش درد کند.

آیا دیسک اگر عمل نشود می تواند بیمار را فلج کند؟ 

بله - در مواردی که دیسک زیاد بیرون بزند می تواند باعث فشار به روی تمام رشته های عصبی که در داخل کانال نخاعی قرار گرفته اند شود. در این صورت ناگهان پاهای بیمار فلج می‌شود و بیمار دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع می‌شود. در بعضی موارد به جای بی اختیاری ادرار ، بیمار ادرارش بند می آید ونمی تواند بدون سوند (شلنگ نازکی که داخل مجرای ادرار می گذراند) ادرار کند.

آیا بیمار مبتلا به پارگی دیسک کمر می تواند با فلج یک پا مراجعه کند؟ 

بله - در پارگی دیسک ۴و ۵ کمری یک طرفه گاهی فقط قسمت پایین پا (یعنی قسمتی که در کفش قرار می‌گیرد فلج می‌شود و بیمار هنگام راه رفتن لنگ میزند که آنرا سندرم پای افتاده یا foot drop می گویند. 

آیا بیمار مبتلا به دیسک کمر می تواند با اختلال تعادل و در رفتن مکرر مچ پا مراجعه نماید؟

بله - در پارگی های دیسک ۴و۵ گاهی بیمار به دکتر مراجعه کرده و می‌گوید مرتبا مچ پایش خم می‌شود و دررفتگی مچ پا پیدا می‌کند.  

آیا بیمار مبتلا به دیسک کمر می تواند با در رفتن زانو مراجعه کند؟

بله - در بیمارانی که دیسک بین مهره ای ۳و۴ یا ۲و۳ آنها پاره می‌شوند ، ممکن است بیمار دچار در رفتگی زانو شود. زیرا رشته های عصبی L۳ و L4 به عضله چهار سر رانی عصب می دهند و بیمار هنگام پیاده شدن از اتوبوس یا یا اتوموبیل شاسی بلند یا پایین رفتن از پله ها زانویش خم می‌شود به عبارت دیگر زانو از زیر تنه بیمار در می رود و به زمین می خورند. 

آیا بیمار مبتلا به پارگی دیسک کمری می تواند با گز گز احساس خواب رفتن در اندام های تحتانی مراجعه نماید؟

بله - همه ما این تجربه را داشته ایم که وقتی دست و پای ما مدتی در حالت خمیده می ماند دست یا پای ما دچار بی حسی می‌شود بعد از مدتی بی حسی از بین می‌رود و حس می‌کنیم که صدها سوزن در داخل دست یا پای ما  فرو می رود. در اصطلاح فارسی این حالت را خواب رفتن دست و پا می نامند.

 چرا با فشار روی عصب یا شریانی که عصب را تغذیه می‌کند گز گز ، سوزن سوزن شدن یا حالت خواب رفتن دست و پا بوجود می آید؟ 

رشته های عصبی مانند کابل های تلفن هستند. اگر کابل تلفن را نگاه کنید متوجه می شوید که در داخل کابل چندین رشته سیم های نازک وجود دارد که غلاف هر رشته سیم به رنگ های مختلف  شامل قرمز، زرد ، آبی و سفید است. حال یک جسم سنگین روی کابل بیافتد ممکن است هر کدام از این غلاف های رنگی داخل کابل صدمه ببینند ، در این صورت باعث اتصالی می‌شود و در تلفن شما به صورت خش خش مداوم شنیده می‌شود. وقتی روی ریشه عصبی فشار وارد می‌شود، رشته های حسی بهم اتصالی می کنند و ما احساس گز گز و فرو رفتن صدها سوزن در دست ها و پاهایمان را می‌کنیم. وقتی رشته های حسی صدمه می خورند ما آنرا به صورت بی حسی در دست یا پایمان حس می‌کنیم.

آیا فردی که دچار پارگی دیسک است می‌تواند حس کند که اندام تحتانی وی داغ ‌می‌شود یا بر عکس احساس کند که پایش دارد یخ میزند؟

بله - وقتی رشته های سمپاتیک و پاراسمپاتیک اتصالی کنند یا از بین بروند این حالت بوجود می آید. 

چرا در یک فرد پارگی دیسک کوچک درد شدید ایجاد می‌کند و در فرد دیگری پارگی بزرگ دیسک علامت کمی ایجاد می‌کند؟

دیسک با دو مکانیسم ایجاد درد یا علایم عصبی می‌کند :

با ایجاد فشار ، بنابرین یک دیسک ممکن است پارگی وسیع داشته باشد اما فشار داخل دیسک کم باشد بنابراین فشار کمی به ریشه های عصبی می آورد و علایم کمی ایجاد می‌کند ، و بر عکس یک دیسک کوچک ممکن است فشار داخلش زیاد باشد و درد شدید ایجاد کند. 

آیا پارگی دیسک می‌تواند بدون علامت باشد؟ 

بله - وقتی دیسک پاره باشد و فشار داخلی آن صفر باشد و کانال نخاعی بیمار هم وسیع باشد ، دیسک پاره علامتی ایجاد نمی کند ، به همین جهت در مطالعات نشان داده اند اگر از صد نفر فرد سالم جامعه ام آر آی بگیریم  تعدادی از آنها دیسک پاره دارند بدون اینکه علامتی داشته باشند.

آیا پارگی دیسک کمر ترمیم می‌شود؟

بله - اجازه بدهید برای شما مثالی بزنیم در محیط کار با یک پیچ گوشتی یا چاقو پوست دست شما بریده می‌شود چه اتفاقی میافتد؟ اگر بریدگی کوچک باشد ،با یک چسب روی آنرا می پوشانید و یک هفته بعد جوش میخورد. اگر بریدگی وسیع باشد دو لبه های پوست را با بخیه به هم نزدیک می کنید. یک هفته بعد پوست جوش می خورد سپس بخیه ها را می کشید و زخم التیام پیدا می‌کند اما جای زخم می ماند ، زیرا لبه های زخم توسط ماده ای به نام کلاژن به هم متصل می‌شود که بافت اسکار یا جوشگاهی نامیده می‌شود. حال اگر قبل از اینکه زخم دست شما جوش بخورد بخیه را بازکنید و با فشار دو لبه زخم را از هم دور کنید ، چه اتفاقی می افتد؟ اگر زخم کهنه را بخیه کنید ، دیگر دو لبه زخم به هم نمی چسبد و باید دو باره لبه های زخم را ببرید و زخم را تازه کنید و بخیه کنید تا بهم بچسبد. برای دیسک پاره شده همین اتفاق می افتد . 

برای ترمیم دیسک چه مراحلی باید اتفاق بیافتد؟

دیسک پاره شده یا فتق دیسک یعنی در حلقه دیسک یک سوراخ ایجاد شده و هسته دیسک از آن سوراخ بیرون آمده است.  

برای ترمیم دیسک باید مراحل زیر اتفاق بیافتد: 

۱- هسته دیسک که بین دو لبه حلقه پاره شده یا سوراخ شده قرار گرفته است باید برداشته شود. زیرا در بدن همیشه دو بافت هم جنس بهم می چسبند. اگر بین آنها بافت دیگری باشد بهم نمی چسبد . 
۲- فشار داخل دیسک باید کم شود تا اجازه دهد دو لبه پاره شده حلقه دیسک بهم نزدیک شوند تا بتوانند بهم بچسبند. دو لبه مانند پوست بریده شما تا زمانی که بهم نزدیک نشوند بهم نمی چسبند. 
۳- بافت کلاژن باید شروع به رشد کند تا سوراخی که در حلقه دیسک بوجود آمده ترمیم و بسته شود . 
۴- حدود یک ماه باید بگذرد تا لایه کلاژنی که سوراخ دیسک را بسته به اندازه کافی ضخیم شود تا دو باره باز نشود. 

دیسک یک موجود زنده است.۱- از زمانی که دیسک ‌پاره می‌شود بلافاصله بدن شروع به برداشتن هسته بیرون زده می‌کند. گلبول های سفید همراه با ماکروفاژها به محل هجوم می آورند و قطعه پاره شده دیسک را می خورند.
۲- درد کمر یا سیاتیک ایجاد می‌شود. به علت درد شدید بیمار نمی تواند از جای خود بلند شود ، بی حرکت می‌شود ، از فعالیت و کار باز می ماند ، بنابرین فشار داخل دیسک کم می‌شود. عضلات کمر سفت می‌شوند ، گاهی فرد به یک طرف خم می‌شود. 
۳- بافت کلاژن شروع به ترمیم می‌کند. به همین جهت است که ۸۰ درصد دیسک های پاره شده خوب می‌شوند. 

چرا بعضی از دیسک های پاره ترمیم نمی شوند و نیاز به جراحی دارند؟

همانطور که در مثال بریدگی پوست دست ذکر کردیم اگر بریدگی پوست وسیع باشد یا روی مفصلی که دائما حرکت می‌کند پوست بریده باشد جوش نمی خورد و باید بخیه شود. حدود ۲۰ درصد دیسک های پاره شده نیز بدون مداخله جراحی خوب نمی شوند زیرا:
۱- مقدار پارگی و فتق دیسک زیاد است ،ماکرفاژ ها قادر به  خوردن هسته بیرون زده نیستند. 
۲- فشار داخل دیسک بالاست و اجازه نمی دهد دو لبه حلقه دیسک بهم نزدیک شوند.
۳- دفاع بدن ضعیف است ، ماکروفاژها کم هستند یا نوع ضعیفی هستند ، کلاژن سازی کم انجام می گیرد. 

پس از جراحی برای دیسک چه اتفاقی می افتد؟

جراح در واقع همان مراحل طبیعی را انجام می‌دهد؟ یعنی مقداری از هسته دیسک را برمی دارد، فشار داخل دیسک را کم می‌کند، اگر در مهره ها لقی باشد با گذاشتن پیچ های پدیکل ( پدیکل Pedicle، قسمتی از مهره است که محکم است و می‌توان در داخل آن پیچ گذاشت ، در واقع جایی است که استخوان های پشت کانال نخاعی به تنه مهره می چسبند) به این ترتیب به بدن اجازه می‌دهد تا نسج کلاژن سوراخ ایجاد شده در حلقه دیسک را بپوشاند دیسک ترمیم شود. 

چرا بعضی از دیسک ها پس از ترمیم شدن دوباره پاره می‌شوند؟

معمولا بیمارانی که دیسک آنها خوب می‌شود فراموش می‌کنند که دیسک داشته اند، با بلند کردن یک بار سنگین یا با یک حرکت ناگهانی فشار داخل دیسک را بالا می برند و بافت جوشگاهی قبلی دو باره پاره می‌شود زیرا بافت جوشگاهی ضعیف تر از بافت طبیعی بدن است.