پوکی استخوان باعث ضعیف شدن و شکنندگی استخوان ها می شود.از علائم پوکی استخوان می توان به کمر درد ، کوتاه شدن قد اشاره کرد.شکستگی استخوان ، به ویژه در ستون فقرات یا مفصل ران ، جدی ترین عوارض پوکی استخوان است.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان باعث ضعیف شدن و شکنندگی استخوان ها می شود به طوری که استخوان ها گاهی به قدری شکننده هستند که زمین خوردن یا حتی فشارهای خفیف مانند خم شدن یا سرفه کردن می تواند باعث شکستگی شود. شکستگی های مربوط به پوکی استخوان معمولاً در مفصل ران ، مچ دست یا ستون فقرات اتفاق می افتد.
شکل 1 - پوکی استخوان چیست؟
استخوان بافت زنده ای است که دائماً استخوان های قدیمی جذب می شوند و استخوانهای جدید ساخته می شود و جایگزین آنها می شوند. پوکی استخوان زمانی اتفاق می افتد که ایجاد استخوان جدید با از دست دادن استخوان قدیمی هماهنگ نشود. پوکی استخوان مردان و زنان از هر نژاد را درگیر می کند. اما زنان سفیدپوست و آسیایی - به ویژه زنان مسن که یائسه شده اند - بیشتر در معرض خطر هستند. داروها ، رژیم غذایی سالم و ورزش می توانند به جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان یا تقویت استخوان های ضعیف بدن کمک کنند.
شکل 2- علائم پوکی استخوان
علائم پوکی استخوان چیست؟
به طور معمول هیچ علائمی در مراحل اولیه از دست دادن استخوان وجود ندارد. اما هنگامی که استخوان ها توسط پوکی استخوان ضعیف شدند ، ممکن است علائم و نشانه هایی داشته باشید که شامل موارد زیر است:کمر درد ، ناشی از شکستگی یا کم شدن ارتفاع مهره یا collapse مهره می شود. کوتاه شدن قد با گذشت زمان خمیده شدن قامت استخوانی که خیلی راحتتر از حد انتظار می شکند.
برای پوکی استخوان چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر یائسگی زودرس را پشت سر گذاشتید یا چندین ماه کورتیکواستروئید( کورتون ) مصرف کرده اید یا هر یک از والدینتان دچار شکستگی مفصل ران شده اند بهتر است با پزشک خود در مورد پوکی استخوان مشاوره کنید.
علل پوکی استخوان چیست؟
استخوان های شما در حالت تجدید مداوم قرار دارند در داخل استخوان های شما دو نوع سلول استخوانی وجود دارد یکی سلول های " استئوبلاست" که استخوان سازی می کنند و استخوان های جدید می سازند و دیگری سلولهای استئوکلاست که استخوان های قدیمی را برمیدارند. یعنی در هر لحظه استخوان جدید ساخته می شود و استخوان قدیمی برداشته می شود. هنگامی که جوان هستید ، در بدن تجزیه استخوان قدیمی و ساخته شدن استخوان جدید سریعتر ایجاد می شود و میزان برداشته و ساخته شدن استخوان مساوی است. بعد از اوایل دهه 20 این روند کند می شود و بیشتر افراد در سن 30 سالگی به اوج توده استخوانی می رسند. با افزایش سن ، توده استخوانی با سرعت بیشتری از آنچه ایجاد شده از بین می رود. یعنی استخوان کمتری ساخته می شود و استخوان بیشتری برداشته میشود.
احتمال ابتلا به پوکی استخوان تا حدود زیادی به میزان توده استخوانی شما در جوانی بستگی دارد. میزان توده استخوانی تا حدودی به ارث بستگی دارد و همچنین در اقوام مختلف، متفاوت است. هرچه میزان توده استخوان بیشتر باشد ، یعنی استخوان شما در بانک استخوانی شما بیشتر است و با افزایش سن احتمال پوکی استخوان کمتر می شود.
شکل 3 - علل پوکی استخوان
عوامل خطر پوکی استخوان
تعدادی از عوامل می توانند احتمال پوکی استخوان را افزایش دهند - از جمله سن ، نژاد ، انتخاب سبک زندگی و شرایط پزشکی و روش های درمانی.
خطرات غیرقابل کنترل پوکی استخوان
برخی از عوامل خطر پوکی استخوان از کنترل شما خارج هستند ، از جمله:
۱- جنسیت : زنان بیش از مردان به پوکی استخوان مبتلا می شوند.
۲- سن : هرچه سن شما بالاتر می رود ، خطر پوکی استخوان بیشتر می شود.
۳- رنگ پوست : نژاد اگر سفید پوست یا از نژاد آسیایی باشید در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارید.
۴- سابقه خانوادگی : داشتن پدر یا مادر یا خواهر یا برادر مبتلا به پوکی استخوان ، شما را در معرض خطر بیشتری قرار می دهد ، به خصوص اگر مادر یا پدر شما از ناحیه ران دچار شکستگی شود.
۵- اندازه بدن : مردان و زنانی که اندام چثه کوچکی دارند ، بیشتر در معرض خطر هستند زیرا ممکن است با افزایش سن ، توده استخوانی کمتری داشته باشند.
سطح هورمون
پوکی استخوان بیشتر در افرادی دیده می شود که هورمون های خاصی در بدنشان زیاد یا خیلی کم باشد. مثالها عبارتند از:
۱- هورمون های جنسی : کاهش سطح هورمون های جنسی باعث ضعیف شدن استخوان می شود که مهمترین آنها استروژن است. کاهش سطح استروژن در زنان در دوران یائسگی یکی از قوی ترین عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان است.
۲- کاهش تستوسترون در مردان و استروژن در زنان : مردان با افزایش سن به تدریج سطح تستوسترون را کاهش می دهند. درمان های سرطان پروستات که باعث کاهش سطح تستوسترون در مردان می شوند و درمان های سرطان پستان که میزان استروژن را در زنان کاهش می دهد ، احتمالاً باعث تسریع در تحلیل رفتن استخوان می شود.
۳- مشکلات تیروئید : افزایش هورمون تیروئید بیش از حد می تواند باعث از دست دادن استخوان شود. اگر تیروئید بیش از حد فعال باشد یا اگر بیش از حد داروی هورمون تیروئید برای درمان تیروئید کم کار مصرف کنید ، این اتفاق می افتد.
پوکی استخوان همچنین با بیش فعالی پاراتیروئید و غدد فوق کلیوی ارتباط دارد.
عوامل رژیم غذایی
پوکی استخوان بیشتر در افرادی رخ می دهد که:
۱- مصرف کم کلسیم دارند : کمبود کلسیم در طول زندگی در پیشرفت پوکی استخوان نقش دارد. مصرف کم کلسیم منجر به کاهش تراکم استخوان ، از بین رفتن زودهنگام استخوان و افزایش خطر شکستگی می شود.
۲- اختلالات اشتها : محدودیت شدید در مصرف غذا و کمبود وزن باعث ضعیف شدن استخوان در مردان و زنان می شود.
۳- جراحی دستگاه گوارش : جراحی برای کاهش اندازه معده یا برداشتن بخشی از روده ، میزان سطح موجود برای جذب مواد مغذی از جمله کلسیم را محدود می کند. این جراحی ها شامل مواردی است که به شما در کاهش وزن و سایر اختلالات دستگاه گوارش کمک می کند.
۴- استروئیدها و سایر داروها : استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی یا تزریقی ، مانند پردنیزون و کورتیزون ، در روند بازسازی استخوان تداخل ایجاد می کند. پوکی استخوان همچنین با داروهایی که در درمان، تشنج، ریفلاکس معده، سرطان و همچنین داروهایی که برای جلوگیری از رد شدن پیوند کلیه و کبد داده میشود، می توانند باعث ایجاد پوکی استخوان بشوند.
شرایط خاص پزشکی
خطر پوکی استخوان در افرادی که مشکلات پزشکی خاصی دارند بیشتر است ، از جمله:
۱- بیماری سلیاک
۲- بیماری التهابی روده
۳- بیماری کلیه یا کبد
۴- سرطان
۵- لوپوس
۶- مولتیپل میلوما
۷- روماتیسم مفصلی
انتخاب های سبک زندگی و پوکی استخوان
برخی از عادت های بد می توانند خطر پوکی استخوان را افزایش دهند. اینها عبارتند از:
۱- شیوه زندگی کم تحرک : خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که زمان زیادی را به نشستن می گذرانند بیشتر از افرادی است که تحرک بیشتری دارند. هرگونه ورزش و فعالیت هایی که باعث ایجاد تعادل و استقرار خوب بدن می شود برای استخوان ها مفید است ، اما راه رفتن ، دویدن ، پریدن ، رقصیدن و وزنه برداری بسیار مفید به نظر می رسد.
۲- مصرف بیش از حد الکل : مصرف منظم بیش از دو نوشیدنی الکلی در روز خطر پوکی استخوان را افزایش می دهد.
۳- مصرف دخانیات : نقش دقیق توتون در پوکی استخوان مشخص نیست ، اما در مطالعات نشان داده شده است که استفاده از تنباکو موجب پوکی استخوان ها میشود.
شکل 3 - عوارض پوکی استخوان
عوارض پوکی استخوان چیست؟
شکستگی استخوان ، به ویژه در ستون فقرات یا مفصل ران ، جدی ترین عوارض پوکی استخوان است. شکستگی لگن اغلب ناشی از زمین خوردن است و می تواند منجر به ناتوانی و حتی افزایش خطر مرگ در اولین سال پس از آسیب شود. در بعضی موارد ، حتی اگر زمین نخورده باشید ، شکستگی ستون فقرات نیز ممکن است رخ دهد. استخوان هایی که ستون فقرات (مهره ها) شما را تشکیل می دهند می توانند تا حدی ضعیف شوند که مچاله شوند collapse ، که می تواند منجر به کمر درد ، از کوتاه شدن قد و حالت خمیده به جلو شود.
راه های جلوگیری از پوکی استخوان چیست؟
الف - تغذیه
۱- تغذیه مناسب و ورزش منظم برای سلامت استخوان ها در طول زندگی ضروری است و موجب جلوگیری از پوکی استخوان می شود.
۲- مصرف پروتئین، پروتئین یکی از عناصر سازنده استخوان است. با این حال ، شواهد متناقضی در مورد تأثیر مصرف پروتئین بر تراکم استخوان وجود دارد.
بیشتر افراد پروتئین کافی در رژیم های غذایی خود دارند اما برخی از آنها این پروتئین را در رژیم غذایی خود پروتئین کافی دریافت نمی کنند. گیاهخواران اگر عمدا بدنبال منابع مناسب پروتئین مانند سویا ، آجیل ، حبوبات ، و لبنیات و تخم مرغ باشند ، می توانند پروتئین کافی در رژیم غذایی دریافت کنند.
۳-افراد مسن به دلایل مختلف ممکن است پروتئین کمتری مصرف کنند. اگر فکر می کنید پروتئین کافی دریافت نمی کنید ، از پزشک خود جهت استفاده از مکمل سوال کنید.
ب - وزن بدن
کاهش وزن زیاد احتمال از دست رفتن استخوان و شکستگی را افزایش می دهد. در حال حاضرچاقی خطر شکستگی در بازو و مچ دست شما را افزایش نمی دهد. به همین علت ، حفظ وزن مناسب بدن همانطور که برای سلامتی به طور کلی مفید است برای استخوان ها نیز مفید است.
ج - مصرف کلسیم
زنان و مردان بین 18 تا 50 سال روزانه به 1000 میلی گرم کلسیم نیاز دارند. این مقدار روزانه با 50 سالگی زنان و 70 سالگی به 1200 میلی گرم افزایش می یابد.
منابع خوب کلسیم عبارتند از:
- محصولات لبنی کم چرب
- سبزیجاتی که برگ های سبز تیره دارند .
- ماهی قزل آلا یا ساردین کنسرو شده با استخوان
- محصولات سویا ، مانند توفو
- غلات و آب پرتقال غنی شده با کلسیم
اگر دریافت کلسیم کافی از رژیم غذایی برای شما دشوار است ، مصرف مکمل های کلسیم را در نظر بگیرید. با این حال ، کلسیم بیش از حد ممکن است باعث ایجاد سنگ کلیه شود. اگرچه هنوز مشخص نیست ، اما برخی از متخصصان معتقدند که کلسیم زیاد به ویژه در مکمل ها می تواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.
به همین جهت پزشکان توصیه می کنند که کل دریافت کلسیم ، از مکمل ها و رژیم غذایی ، برای افراد بالای 50 سال نباید بیش از 2000 میلی گرم در روز باشد.
د - ویتامین دی
ویتامین D توانایی جذب کلسیم در بدن را بهبود می بخشد و بنابراین سلامت استخوان را بهبود می بخشد. افراد می توانند مقداری از ویتامین D خود را از نور آفتاب دریافت کنند ، اما اگر در معرض آفتاب نیستید ، یا اگر به طور منظم از کرم ضد آفتاب استفاده می کنید یا از آفتاب به دلیل خطر سرطان پوست دوری میکنید می کنید ، لازم است ویتامین D اضافه دریافت کنید.
برای دریافت ویتامین D کافی برای حفظ سلامت استخوان ، توصیه می شود بزرگسالان 51 تا 70 ساله روزانه 600 واحد بین المللی (IU) و بعد از 70 سالگی 800 واحد بین المللی (IU) روزانه از طریق غذا یا مکمل دریافت کنند.
بیشتر محصولات مولتی ویتامین حاوی بین 600 تا 800 IU ویتامین D هستند. حداکثر 4000 IU ویتامین D در روز برای بیشتر افراد بی خطر است.
ه - ورزش
ورزش می تواند به شما در ساختن استخوان های محکم و کند کردن پوکی استخوان کمک کند. هر زمانی ورزش را شروع کنید ، استخوان های شما محکم میشوند ، اما اگر در جوانی ورزش منظم را شروع کرده و در طول زندگی به ورزش ادامه دهید ، بیشترین سود را خواهید داشت.
برای ورزش از سه نوع ورزش۱- قدرتی و بلند کردن وزنه ۲- ورزش تعادلی ۳- ورزش کششی استفاده کنید
تمرینات تمرینی قدرتی را با ورزش های تحمل وزن و تعادل ترکیب کنید. تمرینات قدرتی به تقویت عضلات و استخوان های بازو و ستون فقرات فوقانی کمک می کند. تمرینات تحمل وزن - مانند پیاده روی ، آهسته دویدن ، دویدن ، بالا رفتن از پله ، پرش از طناب ، اسکی و ورزشهای تولید ضربه - عمدتا بر استخوانهای پاها ، باسن و پایین ستون فقرات شما تأثیر می گذارد. تمرینات تعادلی مانند تای چی می تواند خطر سقوط شما را کاهش دهد ، خصوصاً با افزایش سن.
شنا ، دوچرخه سواری و ورزش با ماشین هایی بدنسازی می توانند یک تمرین قلبی عروقی خوب را ارائه دهد ، اما سلامت استخوان را بهبود نمی بخشند.