آرتروز کمر یک بیماری شایع است که معمولاً به علت افزایش سن و تغییرات طبیعی در ساختار ستون فقرات ایجاد میشود. این بیماری باعث خشک شدن مفاصل و از بین رفتن انعطاف‌پذیری آنها میشود که در نتیجه، درد مزمن، کاهش دامنه حرکات و گاهی ایجاد زوائد استخوانی در اطراف مفاصل ستون فقرات به وجود می‌آید. آرتروز کمر بیشتر در افراد بالای ۵۵ سال دیده میشود و به تدریج می‌تواند فعالیت‌های روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد. علائم اصلی شامل درد کمر، خشکی و سفتی ستون فقرات، و در موارد پیشرفته‌تر، کاهش توانایی حرکت و انجام فعالیت‌های عادی است.
آرتروز مهره های کمر چیست؟
آرتروز یک کلمه فرانسوی است که از 40-50 سال قبل در ایران به کار برده می شده است. این بیماری در اصطلاح انگلیسی استوارتریت نامیده میشود. یعنی التهاب مفاصل که در پشت ستون مهره ها قرار دارند امروزه در کتابهای ستون فقرات به آن اسپوندیلوز گفته میشود. اسپوندیلوز یک بیماری پیشرونده و مزمن است که معمولا در سنین بالا (معمولاً بالاتر است ۵۵ سال) دیده میشود .امروزه با پیدایش ام آر آی از میزان تشخیص آرتروز یا اسپوندیلوز( آرتروز یا استئو آرتریت ) کم شده است و بیماریها نام های اختصاصی مانند تنگی کانال نخاعی و دیسک کمری ، ناپایداری ستون فقرات پیدا کرده اند.
به عبارت دیگر اسپوندیلوز ( آرتروز یا استئو آرتریت ) مهره های کمری یا گردنی یعنی کج و معوج شدن ستون فقرات و پیدایش زوائد اضافی در ستون فقرات و از بین رفتن و خشک شدن مفاصل آن می شود . این اصطلاح وقتی به کار برده می شود که در بررسی‌های ستون فقرات نمی‌توان بیماری های شناخته شده مانند پارگی دیسک ،ناپایداری ستون فقرات و تنگی کانال نخاع را تشخیص داد.در واقع اسپوندیلوز( آرتروز یا استئو آرتریت ) همان پیری ستون فقرات است. هما نطور که پوستمان با افزایش سن دچار چین و چروک میشود در واقع استخوانهای ستون مهره ها که در سنین جوانی به صورت مکعب های منظم هستند به تدریج تبدیل به مکعب های نامنظم میشوند که دارای زوائد اضافی در گوشه های خود می باشند همین باعث دردهای مزمن میشود.علاوه بر پیدایش زواید اضافی در اسپوندیلوز( آرتروز یا استئو آرتریت ) مفصل ها ستون مهره ها خشک میشوند و در واقع روغن کاری نمی شوند و مهمتر اینکه لیگامان هایی که مهره ها را در امتداد هم نگاه می دارد خراب شده م خاصیت کش سانی خود را ازدست می دهند آب داخل دیسک و ارتفاع دیسک ها کم میشود. در این بیماری علاوه بر ایجاد کمر درد دامنه حرکات ستون مهره ها را نیز کم میشود.
علائم اسپوندیلوز( آرتروز یا استئو آرتریت ) کمری چیست ؟
مهمترین علامت این بیماری درد کمر می‌باشد دراین بیماری ، بیماران معمولاً دردهای انتشاری به اندامهای تحتانی دیده نمی‌شود در صورتی که بیمار دردهای انتشاری به اندامهای تحتانی مثلا دردهای سیاتیکی داشته باشد معمولاً تشخیص بیمارتنگی کانال نخاعی یا بیماری دیسک کمری است. کمر درد این بیماران معمولا مخلوطی از کمردردهای التهابی و مکانیکی است یعنی بیمارهنگام برخاستن ازخواب درصبح مدت مثل نیم ساعت دچار سفتی و خشکی کمرمی‌باشد و پس از آن درد وی کمی کمترمی شود و در طول روز ادامه دارد نکته بعدی در شرح حال این بیماران این است که درد این بیماران معمولاً یکنواخت می باشد تقریباً در تمام ۲۴ ساعت درد دارند مگر درهنگامی که خواب باشند. دامنه حرکات انها کم است به عبارت دیگربه اندازه افراد جوانتر نمی‌توانند به جلو یا عقب یا طرفین ستون مهره‌ها خم شوند.
در شرح حال و معاینه بیمار مبتلا به اسپوندیلوز( آرتروز یا استئو آرتریت ) چه چیزی دیده میشود؟
همانطور که گفته شد دراین بیماران پس از گرفتن شرح حال و معاینه پزشک به بیماری های اختصاصی مانند تنگی کانال نخاعی ، بیماریهای دیسک یا بیماریهای مفاصل ستون فقرات که اصطلاحا فاست سندرم نامیده می شود مشکوک نمی شود به عبارت دیگر این یک بیماری کلی ستون مهره ها است. در پزشکی دردهایی که فقط در کمر دیده شوند دردهای اکسیال و دردهایی که به داخل اندام های تحتانی کشیده می شوند را اصطلاحاً دردهای رادیکولر یا ریشه ای می نامند بنابراین در اسپوندیلوز ( آرتروز یا استئو آرتریت ) دردها صرفاً کمردردهای آکسیال می باشد و در معاینه و شرح حال علائمی از درگیری یک ریشه عصبی خاص یا درد عصب سیاتیکی نیست.
دراسپوندیلوز ( آرتروز یا استئو آرتریت ) بیمار علائم اختصاصی تنگی کانال نخاعی کمری که اصطلاحاً لنگش متناوب را ذکر نمی کند یعنی بیمار پس از مدتی ایستادن دچار خستگی و خواب رفتگی اندام های تحتانی یا درد در اندامهای تحتانی نمی‌شود به عبارت دیگر بیمار هنگامی که راه میرود مجبور نیست مدتی استراحت کند دوباره به راه رفتن ادامه دهد. کمر درد بیمار یکنواخت است و همراه با گزگز سوزش و خواب رفتگی اندام های تحتانی نیست و در معاینه این بیماران نیز ضعیف شدن اندامها دیده نمی‌شود.
در ام آر آی ورادیوگرافی بیماران مبتلا به اسپوندیلوز( آرتروز یا استئو آرتریت ) یا آرتروز ستون مهره ها چه چیزهایی دیده می شود ؟
در ام آر آی و بررسی‌های رادیوگرافی تنها علائمی از فرسودگی ستون مهره ها دیده میشود به عبارت دیگر علائم غیر اختصاصی دیده میشود و علائم اختصاصی مانند پارگی دیسک یا تنگی کانال نخاعی دیده نمی شود .
درمان اسپوندیلوز( آرتروز یا استئو آرتریت ) ستون مهره ها چگونه انجام میشود؟
مهمترین نکته در درمان این بیماری ها این است که این ها نیاز به عمل جراحی ندارند یعنی بیماری دیسک یا تنگی و به عبارت دیگر بیماری قابل اصلاح با عمل جراحی ندارد بنابراین درمان آنها شامل دادن داروهای ضد التهاب است که باعث کاهش التهاب مفاصل و نیز انجام فیزیوتراپی و در مواردی که درد مقاوم به آنها باشد انجام تزریق های اپیدورال کمک‌کننده است .علاوه بر این در صورتی که بیمار دچار استئوپروز یا پوکی استخوان باشد درمان اختصاصی پوکی استخوان نیز به بهبود بیمار کمک میکند. نکته بسیار مهم در درمان این بیماران استفاده از نرمش ها و ورزش هایی است که برای این بیماران طراحی شده است.
انجام ورزش چه کمکی به بیماران مبتلا به اسپوندیلوز( آرتروز یا استئو آرتریت ) ستون مهره ها می کند ؟
هدف از انجام این ورزش ها افزایش انعطاف پذیری بیماران به افزایش جریان خون در ستون مهره ها ، افزایش توانایی کلی بیمار می باشد همانطور که می دانید افزایش جریان خون در ستون مهره ها باعث رساندن مواد غذایی و اکسیژن بیشتر به استخوان هایی که دچار کم خونی شده اند و علاوه بر آن دفع مواد زاید و مواد سمی که باعث تحریک ریشه های عصبی و ایجاد درد میشوند منجر خواهد شد. به عبارت دیگر بیمار را از یک سیکل منفی معیوب به یک سیکل مثبت خوب شونده وارد می‌کنیم سیکل معیوب یعنی اینکه فردا درد بیمار بدتر از امروز خواهد بود و بر عکس سیکل مثبت یعنی اینکه فردا درد بیمار بهتر از امروز خواهد بود و بیمار هم از لحاظ روحی و هم از لحاظ بدنی آماده میشود که روزهای بعدی پیشرفت درمانی داشته باشد.
چه ورزش هایی برای بیماران مبتلا به اسپوندیلوز یا آرتروز ستون مهره ها توصیه می شود؟
به طور کلی برای بیماران نرمش های تقویتی عضلات ، نرمش های افزایش دامنه حرکت که منجر به بهبودی کار لیگامان ها و روغنکاری بهتر مفاصل ستون مهره ها میشود و ورزش های هوازی نیز توصیه می شود.
آیا استراحت مطلق بی تحرکی برای این بیماران توصیه میشود ؟
خیر استراحت مطلق و بی تحرکی و استفاده از آتل ممکن است بیماران را به سیکل معیوب بیاندازد یعنی نه تنها به بیماری کمک نمی کند بلکه باعث پیشرفت بیماری می شود .
آیا طب سوزنی ماساژ و تحر یکات الکتریکی و کمپرس سرد و گرم می‌تواند در بهبود درد ناشی از آرتروز ستون مهره ها موثر باشد؟
انجام روشهای فیزیوتراپی فوق می تواند به بیمار کمک کند اما نکته کلیدی این است که اگر حین فیزیوتراپی بیمار دچار افزایش درد شود بهتر است میزان فیزیوتراپی را کاهش داد و یا آن را چند روز به تاخیر انداخت . که در انجام حرکات و ماساژ در این بیماران باید توجه کرد که بسیاری از اینها دچار محدودیت حرکات مفاصل و پوکی استخوان هستند بنابراین باید فیزیوتراپی اینگونه بیماران با احتیاط انجام گیرد تا باعث صدمه بیشتر به لیگامانها و یا شکستگی های استرس که در واقع شکستگی استخوان با فشارهای بسیار معمولی است (که در افراد دیگر اثرات مهمی ندارد )نشویم. و اصولاً فیزیوتراپی افراد مسن با فیزیوتراپی افراد جوان متفاوت است و در افراد پیر باید آهسته تر و با شدت کمتر انجام شود .
