همانطور که می دانید نخاع در گردن در داخل یک فضای استخوانی بسته قرار دارد. این فضای استخوانی بسته ، از هفت مهره گردنی تشکیل شده است. در عده ای از افراد ، به دلیلی این فضا کم می شود ، که اصطلاحاً تنگی کانال نخاعی گفته می شود.شما میتوانید فایل صوتی این مقاله را بشنوید
تنگی کانال نخاعی گردن
همانطور که می دانید نخاع در گردن در داخل یک فضای استخوانی بسته قرار دارد. این فضای استخوانی بسته ، از هفت مهره گردنی تشکیل شده است. در عده ای از افراد ، به دلیلی این فضا کم می شود ، که اصطلاحاً تنگی کانال نخاعی گفته می شود. به طور کلی ، تنگی های کانال نخاعی گردن به سه دسته محیطی ، مرکزی و یا مخلوط محیطی و مرکزی تقسیم می شود.
شکل 1 - تنگی کانال نخاعی گردن
در تنگی کانال نخاعی گردنی ، معمولاً مفاصل مهره ها که در اصطلاح پزشکی فاست نامیده میشوند ، رشد بیش از حد می کنند یا لیگامان های زرد بیمار که در اصطلاح پزشکی لیگامان فلاوم نامیده میشوند ، دچار ضخیم شدگی یا هیپرتروفی میشود و به همین علت فضا برای ریشه های عصبی و نخاع کم می شود.
علت اصلی تنگی کانال نخاعی چیست ؟
علت واقعی این پدیده مشخص نیست. ولی به نظر می رسد که در واقع فرسایش ستون مهره ها ، که در اصطلاح پزشکی دژنراسیون (فرسودگی) نامیده می شود ، باعث تنگی کانال نخاعی می شود. یعنی با افزایش سن ، به تدریج مفاصلی که بین ستون مهره ها قرار گرفته اند ناپایدار می شوند ، و این ناپایداری باعث ضخیم شدن آنها می شود. به طور کلی در پزشکی ، قانونی وجود دارد که هر گاه مفصلی حرکت بیش از حد پیدا کند، دچار افزایش حجم می شود. مثلاً هنگامی که زانو ناپایدار می شود ، در استخوانهای زانو زوائد اضافه پیدا می شود ، تا ناپایداری مفصل را کم کند و به همین جهت در افرادی که دچار ناپایداری زانو هستند ، مقصل زانو ضخیم تر می شود. بنابراین علت اصلی تنگی کانال نخاعی گردن نیز ، در واقع ناپایداری های کوچکی است که به مرور زمان در مفاصل گردن به وجود می آید ، و به همین علت نیز لیگامان هایی که در بین مهره ها قرار گرفته اند ، هم به تدریج ضخیم میشوند و خاصیت کشسانی خود را از دست می دهند. در نتیجه باعث ایجاد تنگی کانال نخاعی می شوند.
نکته : تنگی کانال نخاعی در گردن نوعی از علائم آرتروز گردن می باشد ، که باعث ایجاد علائم عصبی شده است. یکی دیگر از علل تنگی کانال های پیدایش دیسک هایی است که کلسیفیه ( استخوانی ) شده اند که در واقع ها به آنها دیسک‌های سخت گفته میشود,
روش تشخیص تنگی کانال نخاعی گردن چیست؟
تنگی کانال نخاع گردن را به دو طریق می‌توان تشخیص داد :
1- از طریق گرفتن شرح حال و معاینه بالینی
2- از طریق وسایل تصویربرداری.
تشخیص تنگی کانال نخاعی از روی علایم بالینی
اینگونه بیماران در معاینه بالینی علائم فشار بر روی نخاع را نشان می‌دهند و پزشک را مشکوک به این بیماری می‌کنند. این علائم عبارتند از: اینکه بیمار بگوید هنگامیکه گردن خود را به جلو یا عقب حرکت می دهد دچار احساس برق گرفتگی در اندامها می شود. یا هنگامی که پزشک با چکش پزشکی بر روی تاندون های زانو یا آرنج بیمار می‌کوبد ، اندام ها شدیداً دچار پرش شوند. که در این حالت می گویند " رفلکس های وتری تشدید شده اند".
راه دیگر تشخیص تنگی کانال نخاعی استفاده از وسایل تصویربرداری است که مهمترین وسیله تشخیصی که برای تنگی کانال نخاعی گردن به کار می رود ، انجام ام آر آی است.
شکل 2 - روش تشخیص تنگی کانال نخاعی کمر و گردن
ام آر آی در واقع سوالات زیر را در مورد تشخیص تنگی کانال نخاعی به جراح و فوق تخصص تنگی کانال نخاعی پاسخ می دهد :
1 - میزان تنگی کانال نخاع چقدر است ؟
2 - آیا تنگی در مرکز یا محیط کانال نخاعی است ؟
3 - میزان تنگی تا چه حد پیشرفته است ؟
4 - چند مهره گرفتار است ؟
5 - کانال نخاع در کدام مهره گردن دچار تنگی شده است؟
6 - آیا فشار از جلو نخاع بیشتر است یا از پشت نخاع ؟
7 - آیا نخاع دچار کم خونی شده است یا خیر ؟
قاعدتا اطلاعات فوق که از طریق ام آر آی بدست می اید ،برای تصمیم گیری در مورد نحوه درمان تنگی کانال نخاعی بسیار مهم است. پس از آن سی تی اسکن گردن با بازسازی ساژیتال می باشد که زوائد استخوانی و استئوفیت را نشان می دهد. در درجه‌ی بعد رادیوگرافی هایی که در حالت خم شده گردن به جلو و عقب گرفته میشود که قطر کانال نخاعی را نشان می‌دهد که اگر قطر کانال نخاعی کمتر از ۲۰ میلیمتر باشد نشانه تنگی کانال نخاعی گردن است.
شکل 3 - علائم تنگی کانال نخاعی گردن
علائم تنگی کانال نخاعی گردنی چیست؟
تنگی کانال نخاعی گردن یک بیماری بسیار کند پیش رونده است و به همین جهت علائم مبهم ایجاد می کند، یکی از علائمی که ایجاد می‌کند درد در گردن، شانه و اندامهای فوقانی است. علامت دوم احساس عدم تعادل است. نمونه بیماران معمولاً چندین بار دچار سقوط می شوند. علامت سوم که باعث مراجعه بیمار به پزشک می شود ، این است که هنگامی که از جوی آب می پرد یا هنگامی که گردن خود را به جلو و عقب خم می‌کند احساس برق گرفتگی در اندامهای فوقانی می‌کند ، که این علامت را علامت لرمیت می گویند. گاهی بیماران به علت از دست دادن مهارت های فنی و دستی مراجعه می کند یعنی مثلاً بیمار دیگر قادر به انجام کارهای ظریف نیست.
درمان تنگی کانال نخاعی گردن بدون جراحی
درمان تنگی کانال نخاعی گردن بستگی به چندین عامل دارد که مهمترین آنها شدت تنگی کانال نخاعی گردن است و دومین عامل مهم علائم عصبی است که برای بیمار ایجاد کرده است. عامل سوم سن بیمار می باشد. قاعدتا اگر بیمار علائم عصبی نداشته باشند و شدت تنگی کانال نخاعی در ام آر آی کم باشد ، می‌توان با درمانهای غیر جراحی ، علائم بیمار از قبیل درد را درمان کرد. اما اگر ام آر آی بیمار علائم کم خونی نخاع را نشان دهد یا بیمار دچار علائم عصبی شده باشد مثلاً دچار ضعف در اندام های فوقانی و تحتانی شده باشد قاعدتاً بهترین درمان انجام عمل جراحی و آزاد کردن نخاع می باشد و درمان های دیگر صرفاً اتلاف وقت می باشد زیرا پس از ایجاد علائم عصبی معمولاً برگشت آن حتی با انجام عمل جراحی ممکن نیست.
اگر تنگی کانال نخاعی گردن علائم عصبی زیادی ایجاد نکرده باشد و در ام آر آی علائم کم خونی در نخاع دیده نشود می‌توان درمانهای غیر جراحی را برای بیمار تجویز کرد.
درمان هایی که برای تنگی کانال نخاعی گردن می توان تجویز کرد:
1 - دادن داروهای ضد التهاب برای کاهش التهاب در اطراف ریشه های عصبی و کم کردن درد می باشد.
2 - بی حرکت کردن گردن با استفاده از گردنبند است.
3 - می توان از گاباپنتین و پرگابالین برای کاهش خواب رفتگی و گزگز اندام ها استفاده کرد.
4 - درمان های فیزیوتراپی مانند ماساژ و استفاده از لیزر و امواج اولترا سوند توصیه میشود.
مواردی که به درمان های فوق جواب ندهد و بیمار تمایل به انجام عمل جراحی نداشته باشد می‌توان از تزریق های اپیدورال برای بیمار استفاده کرد.
روشهای درمان جراحی تنگی کانال نخاعی گردن کدام است؟
بر حسب اینکه فشار به نخاع بیشتر از قسمت جلوی ستون مهره ها و یا از قسمت پشت ستون مهره ها باشد.
سه روش جراحی برای تنگی کانال نخاعی گردن انجام می شود:
1- لامینکتومی ( برداشتن لامینا یا قسمت پشت ستون مهره ها)
2- دیسککتومی(برداشتن دیسک)
3- کورپکتومی
آیا تنگی کانال نخاعی گردن میتواند درد ایجاد کند؟
همانطور که شرح داده شد تنگی کانال نخاعی می تواند در قسمت مرکزی باشد که باعث فشار به نخاع می شود و یا می تواند در قسمت محیطی یا سوراخ هایی که اعصاب نخاعی از نخاع خارج میشوند باشد. همان طور که می دانیم اعصابی که به داخل اندام های فوقانی ما می‌روند از سوراخ های بین مهره ای خارج می شوند. حال اگز این سوراخ های بین مهره ای تنگ شوند باعث نوعی تنگی کانال نخاعی می شوند که تنگی محیطی یا تنگی فورامینال نامیده میشود و در نوع سوم تنگی کانال نخاعی میتواند مخلوطی از این دو نوع تنگی باشد پس بنابراین از سه نوع تنگی کانال نخاعی گردن ، دونوع آن که عبارتند از نوع مخلوط و نوع محیطی به علت فشار به ریشه های عصبی باعث به وجود آمدن درد در اندام های فوقانی مخصوصاً در شانه میشوند. و به همین علت است که گاهی این بیماران با علائم شانه یخ زده مراجعه می‌کنند. یعنی بیمار دیگر قادر به بالا بردن دست خود نیست. بعضی از مواقع تنگی کانال نخاعی گردنی می تواند درد بین دوکتف ایجاد کند. جالب است که بدانید تنگی های مرکزی درد ایجاد نمی کنند و بیمار با گزگز ، خواب رفتگی اندامها ی فوقانی یا اختلال تعادل و یا احساس برق گرفتگی در اندام های فوقانی به فوق تخصص ستون فقرات مراجعه می کند.
آیا تنگی کانال نخاعی گردن میتواند باعث اختلال در ادرار و مدفوع بیمار بشود؟
تنگی کانال نخاعی گردن در مراحل مختلف میتواند باعث اختلال در ادرار و مدفوع بیمار باشد که در ابتدا به صورت اینکه بیمار اگر دیر به دستشویی برود باعث ریزش ادرار می شود و در مراحل میانی باعث بند آمدن ادرار و در مراحل آخر باعث بی اختیاری ادرار و مدفوع میشود.اما این حالت نادر است .
در معاینه بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی گردن چه علائمی دیده می شود؟
همانطور که ذکر شد اساس تشخیص بیماریهای مغز و اعصاب ، برمبنای گرفتن شرح حال از بیمار و معاینه می باشد . در معاینه بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی گردن هنگامی که پزشک به عضلات آنها نگاه می‌کند ممکن است علائمی از لاغر شدن عضلات خصوصاً در عضلات کوچک دست دیده شود. هنگامی که از بیمار می خواهد راه برود در راه رفتن ،بیمار سفت راه میرود که اصطلاحاً راه رفتن اسپاستیک نامیده میشود برای اثبات اسپاستیسیتی ، پزشک از چکش طبی استفاده می کند و آن را بر روی تاندون عضله چهارسر در جلوی زانو ، تاندون آشیل (که تاندون عضله گاسترکنمیوس است) در پشت مچ پا و تاندون عضله دو سر در جلوی آرنج و تاندون عضله سه سر در پشت آرنج می زنند در صورتی که نخاع بیمار گرفتار شود رفلکس های وتری افزایش می‌یابند علاوه بر آن بیمار با کشیدن یک جسم نوک تیز در کف پای بیمار میتواند به یک علائم غیرعادی که اصطلاحاً با بنسکی نامیده میشود پی ببرد یا در معاینه انگشتان میتواند به علامت هوفمن پی برد.
برای تشخیص تنگی کانال نخاعی از چه وسایلی استفاده می کنیم؟
برای تشخیص تنگی کانال نخاعی گردنی از ام آر آی و سی تی اسکن گردن با بازسازی سه بعدی ، رادیوگرافی ساده گردن و از الکترومیوگرافی که اصطلاحاً نوار عضله و عصب نامیده میشود استفاده می‌کنیم که از میان آنها مهمترین وسیله تشخیصی ام‌آر‌آی می باشد.
تنگی کانال نخاعی گردن چگونه درمان می شود ؟
برای درمان تنگی های کانال نخاعی گردن مانند تمام بیماریهای ستون فقرات از چهار مرحله استفاده می کنیم که عبارتند از: دارو فیزیوتراپی تزریق‌های اپیدورال و سرانجام عمل جراحی.
درمان با دارو و فیزیوتراپی درمانهای محافظه‌کارانه یاconservative نامیده میشود. دادن داروهای ضد التهاب و فیزیوتراپی باعث کاهش التهاب در اطراف نخاع میشود. دادن گردنبند طبی نیز باعث کاهش حرکات گردنی می شود. قاعدتاً عده ای از این بیماران به این درمان‌ها جواب نمی‌دهند که در مرحله بعد در اتاق عمل در روی نقطه پرده نخاع موادی مانند کورتون تزریق می شود که اثر درمانی آن ها ۱۰ برابر داروهای ضد التهاب خوراکی است. به این روش اصطلاحا تزریق اپیدورال گفته می شود و در صورتی که به درمانهای فوق بیمار جواب ندهد بهترین درمان قاعدتاً انجام عمل جراحی و آزادسازی نخاع می باشد.