بیماری اسکولیوز به کج شدن بیشتر از 10 درجه بدن به سمت چپ و راست را اسکولیوز می گویند.علت اسکولیوز مشخص نیست به همین جهت اسکولیوز ایدیوپاتیکی می نامند.اسکولیوز در افراد در سن بلوغ و یا در کودکان معمولا دیده می شوند.شما میتوانید فایل صوتی این مقاله را بشنوید
اسکولیوز (انحراف یا کجی ستون فقرات)
ستون مهره ها را وقتی از روبرو نگاه می کنیم باید به صورت یک خط عمودی از بالا به پایین کشیده شده باشد و انحرافی به طرف راست یا چپ نداشته باشند. اسکولیوز به کجی ستون مهره را به طرف راست یا چپ می گویند و میزان این کجی باید بیشتر از ۱۰ درجه باشد تا بتوان آن را اسکولیوز نامید. زیرا درصد قابل توجهی از افراد کجی ستون ما را در حد ۱۰ درجه دارند.
انواع اسکولیوز کدامند؟
اسکولیوز انواع متفاوتی دارد
مهمترین عامل در تعیین نوع اسکولیوز۱- سن شروع آن ، ۲- سن تشخیص آن ، ۳- داشتن بیماری زمینه ای است که باعث اسکولیوز می شود. اینک به شرح انواع اسکولیوز می‌پردازیم :
شکل 1 - بیماری اسکولیوز
۱ - اسکولیوز مادرزادی :
در این بیماری هنگامی که بچه متولد می شود یکی از استخوانهای مهره او به شکل مهره کامل درست نشده و در واقع یک نیم مهره است. بنابراین این نوع اسکولیوز در دوران نوزادی یا در دوران شیرخوارگی تشخیص داده می شود و معمولاً پیشرفت سریعی دارد و هرچه کودک بزرگتر می‌شود اسکولیوز او نیز بزرگتر می‌شود.
۲- اسکولیوز شیرخوارگی :
این نوع اسکولیوزها علل مادرزادی ندارند. یعنی مهره های بیمار ساختمان طبیعی دارند اما به عللی دچار کجی و چرخش ستون مهره ها می شوند این نوع اسکولیوزها هم اسکولیوز شیرخواران نامیده می شود و در معرض پیشرفت هستند. بنابراین تفاوت اسکولیوز مادرزادی با اسکولیوز شیرخواران این است که در اسکولیوز مادرزادی یکی از مهره ها به صورت نصف درست شده است ، در صورتی که در اسکولیوز شیرخواران مهره ها کامل تشکیل شده‌اند . به طور کلی هر دو نوع اسکولیوز در سنین پایین تشخیص داده میشوند و لی پیشرفت اسکولیوز مادرزادی بیشتر از اسکولیوز شیرخوارگی است.
۳- اسکولیوز نوجوانان یا ایدیوپاتیک یا کسانی که در حوالی سن بلوغ هستند:
این نوع اسکولیوز شایع‌ترین نوع اسکولیوز است و علت آن مشخص نیست و اسکولیوز ایدیوپاتیک نامیده می‌شود معمولاً بین سنین ۱۲تا ۱۶ سالگی تشخیص داده می شود.
۴- اسکولیوز بالغین
این نوع اسکولیوز پس از سن بلوغ و پس از هجده سالگی تشخیص داده می شود .اگردر افراد زیر ۵۵ سال تشخیص داده شود معمولاً اسکولیوز ایدیوپاتیکی بوده است که دیر تشخیص داده شده است و اگر فردی پس از سن ۵۵ سالگی دچار اسکولیوز شود اسکولیوز نوع دژنراتیو نامیده می‌شود. یعنی به علت فرسوده شدن ستون مهره ها به تدریج ستون مهره ها از حالت شاقولی خارج می‌شود و به راست یا چپ قوس برمی‌دارند.
شکل 2 - علائم اسکولیوز
علائم اسکولیوز چیست ؟
اسکولیوز معمولاً در اوایل تشکیل ، علامتی ندارد و تشخیص داده نمی شود. این بیماری معمولاً توسط معلمین ورزش یا دوستان بچه ها هنگامی که در استخر هستند تشخیص داده می شود یا مادران دقیق هنگامی که بچه ها لباس خود را عوض می کنند تشخیص داده می شود. اولین نکته ای که جلب توجه می کند این است که کودک وقتی به طرف جلو خم می شود یا در اصطلاح فارسی دولا می شود در یک طرفه قفسه سینه بالاتر از طرف دیگر است یا اگر کودک را از روبرو نگاه کنیم شانه یک طرف پایین تر از شانه دیگر است. همچنین اگر بیمار را از روبرو نگاه کنیم ، لگن بیمار تراز نیست. یک طرف لگن بیمار پایین تر از طرف دیگر است. اسکولیوز معمولاً درد ندارد. گاهی نیز اسکولیوزها در رادیوگرافی هایی که علت مشکلات ریوی از بیماران گرفته می شود تشخیص داده می شود.
در اسکولیوز افراد زیر ۱۸ سال درصد کمی از افراد به علت درد مراجعه می کنند. در اسکولیوزهای بالغین ایا افراد بالای ۱۸ سال معمولاً بیمار به علت درد مراجعه می‌کند و در رادیوگرافی ها اسکولیوز تشخیص داده می شود.
هزینه جراحی اسکولیوز چقدر است ؟
هزینه جراحی اسکولیوز معمولاً بر حسب تعداد مهره‌هایی که عمل می‌شود و برحسب درجه اسکولیوز مشخص می شود. پس از عمل توسط جراح برای انجام عمل جراحی کدی نوشته می شود .معمولاً حدود ۳۴۰ واحد جراحی هزینه بیمار می شود. واحد جراحی در کشورهای مختلف متفاوت است و در ایران در حدود ۴۳ هزار تومان است و همین مقدار نیز مخارج بستری شدن و بیهوشی و داروست.
شکل 3 - درمان اسکولیوز
درمان اسکولیوز چیست ؟
اساس درمان اسکولیوز بر اساس دو اصل می باشد ۱- تجویز بریس برای بیمار۲- تحت نظر گرفتن وی می باشد. هر چه سن بیمار پایین تر باشد اثر بریس بیشتر است. در اسکولیوزهای بالای ۲۰ درجه توصیه می شود که بیمار از بریس استفاده کند و هر چه مدت زمان بیشتری از بریس استفاده کنند قاعدتاً نتیجه بهتری از آن می‌گیرند. هدف از دادن بریس اولا جلوگیری از پیشرفت بیماری است و در درجه دوم در موارد نادری اسکولیوز بیمار را ممکن است کمتر کند. از لحاظ علمی باید بریس، به مدت ۲۲ ساعت در روز پوشیده شود. هنگام ورزش بیمار مجاز است که بریس خود را باز کند. اصول درمانی دوم تحت نظر گرفتن بیماران است. بیماران اسکولیوز چه از بریس استفاده کنند و چه نکنند باید حداقل هر ۶ ماه به طبیب خود مراجعه کنند و مورد ارزیابی قرار گیرند.
اصولا استفاده از بریس بر مبنای رشد است. بنابراین در فردی که رشد وی متوقف شده است معمولاً بریس در درمان وی اثری ندارد. برای متوجه شدن اثر بریس مثالی میزنیم فرض کنیم نهال درختی کج است. برای صاف کردن آن از قدیم الایام چوب راستی در کنار نهال قرار می‌دهند و نهال را با نخ یا طناب به دور چوب راست میبندند. با افزایش رشد درخت به تدریج نهال صاف می شود. قاعدتاً هرچه نهال جوان تر و باریک تر باشد نتیجه بهتری از این کار خواهیم گرف. در قوس های بالاتر از ۵۰ درجه و در مواردی که اسکولیوز بیمار پیشرفت می کند یعنی از درجه کمتری به درجه بیشتری تبدیل می شود ، لازم است که بیمار مورد عمل جراحی قرار گیرد.
جراحی اسکولیوز چیست ؟
اسکولیوز را به دو دلیل عمل می کنیم یکی به علت مسائل زیبایی و دیگری در اسکولیوز های پیش رونده .
معمولاً اسکولیوز های بیشتر است ۳۰ درجه از لحاظ زیبایی در بدن نوجوانان عمل می شوند خصوصا اگر قوس بیمار در ناحیه کمر باشد. زیرا در این گونه جوانان شانه ها و لگن بیمار در یک سطح نیست.
در مواردی نیز اسکولیوز را برای جلوگیری از پیشرفت آن عمل می کنیم. به طور کلی قوس بالاتر از ۴۰ درجه در افرادی که در حال رشد هستند و قوس بالاتر از ۵۰ درجه در بیمارانی که رشد آنها تمام شده است نیاز به جراحی دارند.
نتیجه عمل جراحی اسکولیوز
هرچه در سن پایین تری انجام شود جراحی نتیجه بهتری دارد. امروزه با پیشرفت جراحی نتیجه عمل جراحی اسکولیوز ها خوب است و در حدود ۲ درصد موارد احتمال ضایعه عصبی برای بیمار وجود دارد و معمولاً اسکولیوز ها با یک روش جراحی از پشت با گذاشتن پیچ در مهره ها و وصل کردن آنها به یک میله به میزان قابل قبولی بهبود می یابند. چون اکثر قوس اسکولیوز در ناحیه پشتی است. معمولا محدودیت حرکتی برای بیمار ایجاد نمی شود و بیمار می تواند به جلو و عقب خم شود. هر چه سن اسکولیوز بالاتر می‌رود ، عمل جراحی ، مشکل‌تر می‌شود ، زیرا ستون فقرات انعطاف پذیری خود را از دست می‌دهند و جراح مشکل‌تر میتواند اسکولیوز را اصلاح کند. در اسکولیوزهای پیشرفته و غیر قابل اصلاح دو عمل جراحی برای بیمار انجام می‌شود. اول از جلو قفسه سینه را باز می کند و دیسک های بیمار را برمی دارند تا ستون مهره ها قابل انعطاف شوند و از پشت نیز برای بیمار پیچ گذاشته می‌شود و پیچ ها به دو میله موازی در طرف راست و چپ متصل میشوند و پیوند استخوانی داده می‌شود تا اسکولیوز اصلاح شود. در مورد کودکانی که در حال رشد هستند ، از میله های قابل رشد استفاده می کنند .یعنی هر ۶ ماه کودک مراجعه می‌کند و جراح میله های بیمار را بلند تر می کند تا تنه بیمار نیز رشد کند.
جراحی اسکولیوز مادرزادی
اصول جراحی اسکولیوز مادرزادی ، برداشتن مهره ای است که کامل تشکیل نشده و به عبارت دیگر برداشتن نیم مهره است و این کار هم از طریق عمل از طریق پشت قابل انجام است ونتیجه جراحی نیز خوب است قاعدتاً هرچه عمل در سنین پایین تر این کار انجام شود نتیجه بهتری می دهد. در اسکولیوز شیرخواران نیز چون یک طرف رشد بیشتری دارد یک طرف رشد کمتری دارد طرفی که رشد بیشتری دارد را اگر پیوند استخوانی بدهیم معمولاً ، افزایش سن و رشد مهره ها در آینده باعث می‌شود ستون مهره ها صاف شود.
بهترین نوع بریس برای اسکولیوز چیست؟
بهترین نوع بریس برای اسکولیوز، بریس میلواکی است. این نوع بریس تا گردن بیمار را می‌گیرد و با تغییراتی که بر اساس شکل قوس بیمار در داخل این بریس داده می شود باعث فشار در قوس بیمار می شود و با افزایش رشد به تدریج اسکولیوز بیمار بهتر می‌شود یا لااقل جلو پیشرفت آن گرفته می شود.نوجوانان ایرانی معمولاً بریس میلواکی را نمی‌پسندند، زیرا حلقه ای در گردن بیمار پیداست در این گونه موارد از بریس دیگری به نام بریس بوستون استفاده می‌شود که تا زیر بغل است.