اسکولیوز (انحراف یا کجی ستون فقرات)

در بیماری اسکولیوز(انحراف) اگر فرد را از روبه‌ رو یا از پشت سر نگاه کنیم ستون فقرات او به جای اینکه مستقیم باشد به شکل حرف C یا S انگلیسی است و چون استخوان ستون مهره‌ها در بیماری اسکولیوز می‌چرخد بنابراین کمر، لگن و شانه‌های بیمار غیر قرینه می‌شود به عبارت دیگر لگن یا شانه‌ی یک‌طرف بالاتر از طرف مقابل است که این موارد از علایم اسکولیوز به شمار می رود.

علت خاصی برای بیماری اسکولیوز نمی‌توان یافت و به همین جهت به آن  ایدیوپاتیک  گفته می‌شود یعنی بیماری ‌که علتش مشخص نیست. در 20 درصد موارد علت اسکولیوز شناخته شده است، که شامل اسکولیوز مادرزادی ،اسکولیوز به علت اختلالات عصبی می‌باشد و این برخلاف اسکولیوز در اثر حمل اجسام سنگین، فعالیت‌های ورزشی، وضعیت بد خوابیدن و ایستادن است. اسکولیوز برحسب سنی که تشخیص داده می‌شود یا به پزشک مراجعه می‌شود به چهار دسته تقسیم می‌شود زیرا بر حسب سن بیمار درمان بیماری متفاوت است. از نظر پزشکی انسان در طی مرحله رشد خود به چندین نام نامیده می‌شود. از زمانی که به دنیا می‌آید تا یک ماهگی نوزاد و از یک ماهگی تا دو یا سه سالگی شیرخوار و از سه سالگی تا 10 سالگی نوجوان ،از 10 سالگی تا بلوغ جوان ،از بلوغ بالغ نامیده می‌شود. اگر اسکولیوز در یک فرد زیر 3 سال شروع شود نوع شیرخوارگی (بچه کوچک) نامیده می‌شود. اگر اسکولیوز بین سه تا 10 سالگی شروع شود نوع نوجوانان(کلاس سومی‌ دبستانی ها ) نامیده می شود اگر اسکولیوز از 10 تا 18 سالگی شروع شود نوع در حال بلوغ (آخر دبستان یا اول دبیرستان ) نامیده می‌شود و اگر بعد از سن 18 سالگی شروع شود نوع بالغین نامیده می‌شود. شایع‌ترین نوع اسکولیوزایدیوپاتیک، نوع اسکولیوز در حال بلوغ است. این بیماران معمولاً سالم هستند و علتی برای بیماری اسکولیوز آن‌ها مشخص نیست. در حدود یک سوم این بیماران سابقه خانوادگی اسکولیوز وجود دارد. بنابراین مهم ترین علت این بیماری را مسائل ژنتیکی می دانند. امروزه علاوه بر بررسی‌هایی کلینیکی و رادیوگرافیک جهت احتمال پیشرفت اسکولیوز از تست‌های ژنتیکی به نام ScolioScore استفاده می‌کنند. زیرا اگر ما بتوانیم اسکولیوزی که قرار است پیشرفت کند را در سنین پایین‌تر عمل کنیم نتیجه بهتری می‌گیریم. 

درمان اسکولیوز جوانان به سه دسته تقسیم می‌شود. عده را فقط پیگیری می‌کنیم برای عده ای کمربند داده می‌شود و عده ای را جراحی می‌کنیم. تعیین نوع درمان براساس خطر پیشرفت اسکولیوز به‌طور کلی است اسکولوز جوانان در حوالی بلوغ خطر افزایش قوس و پیشرفت بیماری را دارد . پس از بالغ شدن ستون مهره‌ها خطر افزایش قوس معمولاً وجود ندارد مگر در اسکولیوزهای بیش از 60 درجه که گاهی حتی پس از دوران بلوغ ستون مهره ها پیشرفت . همان‌طور که ذکر شد بیشترین خطر پیشرفت اسکولیوز در دوران بلوغ است . به‌طورکلی دختران تا سن 14 سالگی یا دو سال پس از اولین قاعدگی رشد می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر دختران قبل از اولین قاعدگی رشد سریع دارند و پس از قاعدگی رشد آن‌ها آهسته می‌شود . در حالی که پسران سرعت رشد کمتری دارند و تا سن 18 سالگی رشد می‌کنند . برای تعیین میزان پشت ستون فقرات از رادیوگرافی لگن استفاده می‌کنیم که وقتی که بچه به سمت بلوغ برود از خارج به داخل استخوان سازی بیشتر می‌شود.
انحنای بیشتر از 10 درجه در سه درصد افراد دیده می‌شود ولی در حدود 10 درصد این افراد نیاز به درمان جراحی دارند. عواملی که باعث پیشرفت این بیماری می‌شود عبارتست از : هرچه انحنای بیمار شدیدتر باشد احتمال پیشرفت آن بیشتر است ، ، انحنای دوگانه احتمال پیشرفت بیشتری دارد تا انحنای یگانه ،اگر فرد در ناحیه سینه ای اسکولیوز داشته‌ باشد احتمال پیشرفت آن بیشتر است تا همین فرد در ناحیه کمری اسکولیوز داشته باشد ، علامت ریسر اگر  باشد احتمال پیشرفت آن بیشتر است، در دختران احتمال پیشرفت اسکولیوز بیش از پسران است، اسکولیوز اگر قبل از قاعدگی شروع شود احتمال پیشرفت آن بیشتر از اسکولیوز هایی است که پس از قاعدگی شروع می‌شوند . 

ارزیابی بیمار
ارزیابی اولیه شامل شرح حال معاینات عصبی معاینة فیزیکی و رادیوگرافی ستون فقرات است. معاینات عصبی مخصوصاً برای پی بردن ضایعات داخل کانال نخاعی و یا بیماری‌های اولیه عصبی که باعث اسکولیوز می‌شوند ضروری است. 

ارزیابی رادیولوژیک
در رادیوگرافی این بیماران باید لگن و گردن بیمار در یک کلیشه ملاحظه شود . اسکو لیوز علاوه بر کج شدن ستون مهره‌ها همراه با چرخش مهره‌ها می‌باشد . اگر به رادیوگرافی ستون مهرهای انسان از روبرو نگاه کنید هر مهره به شکل یک آدمک دیده می‌شود که دارای یک بینی و دو چشم می‌باشد . بینی این آدمک زائده شوکی و و چشم‌های آن پدیکول های مهره می‌باشد ( پدیکول جایی است که زواید عرضی مهره و لا مینا یا زوائد پشتی مهره به آن می‌چسبند . در اسکولیوز به دلیل چرخش مهره در نمای رادیوگرافی که از پشت سر به بيمار نگاه مي‌کنيم پدیکولها دیگر به طور قرینه قرار نگرفته اند . بلکه یکی از آن‌ها به خط وسط نزدیک و یکی از آن‌ها دیده نمی‌شود . در انسان استخوان‌ها ابتدا از غضروف تشکیل شدند و با افزایش سن مراکز استخوان سازی در داخل غضروف ها بوجود می‌آید و این مراکز به تدریج رشد می‌کنند و به هم می‌پیوندند و تا دورانی که فرد به بلوغ می‌رسد استخوان کامل تشکیل می‌شود . برای ارزیابی میزان بالغ شدن فرد از رادیوگرافی لگن یا مچ دست استفاده می‌کنیم . به‌عبارت‌دیگر سن استخوانی فرد را با کمک رادیولوژی می‌توانیم مشخص کنیم . در ارزیابی اسکولیوز علاوه بر رادیو گرافی ستون فقرات رادیوگرافی لگن نیز گرفته می‌شود که بر حسب میزان استخوان سازی و بلوغ اسکلتی به پنج مرحله تقسیم می‌شود استخوان سازی و بلوغ اسکلتی در لگن از جلو به عقب گسترش می‌یابد . این علامت را علامت ریسر می‌گویند . 

ارزیابی بالینی
اگر فرد بالغ باشد و درجه انحنای او کمتر از 20 درجه باشد نیازی به رادیوگرافی مجدد نیست اما در بچه ها هر شش تا 12 ماه و در جوانان که در مرحله بلوغ هستند هر چهار ماه معاینه و رادیوگرافی لازم است . هر انحنایی که در طی شش ماه پیش از پنج درجه پیشرفت کند در درمان با بریس توصیه می‌شود . 

انواع بریسها
بریسهایی که برای اسکولیوز مصرف می‌شوند دو دسته اند . بریسهای چهار قسمتی که گردن پشتی کمر و لگن را می‌گیرد . سرویکال –توراسیک-لومبار-ساکرال(CTLSO) وبریسهای سه قسمتی

پیگیری بیمار مبتلا به اسکولیوز 

1- در بیمارانی که قوس آن‌ها کمتر از 25 درجه است و هنوز در حال رشد هستند 

          در این بیماران اگر قوس بین 25 تا 40 درجه باشد از کمربند استفاده می‌کنیم. و هدف استفاده از کمربند این است که جلوی بزرگ‌تر شدن قوس را بگیریم . و تئوری که برای استفاده از کمربند وجود دارد اینست که صفحات رشد استخوانی در مهره‌ها در این افراد یکسان رشد کنند . در افرادی که بریس می‌پوشند تا زمانی که قوس آنها زیر 45 درجه است نیاز به جراحی نیست . یعنی اگر کسی بریس بپوشد و قوس او کمی رشد کند ولی زیر 45 درجه باشد هنوز نیاز به جراحی ندارد . تمام بریسها باید زیر لباس پوشیده شود و توسط افراد دیگر دیده نشود . بریس وقتی مؤثر است که  ب یش از 20 ساعت در شبانه روز بسته شود یعنی عملاً در تمام شبانه روز باید بسته شود . هنگام ورزش و حمام کردن بریس برداشته می‌شود . وقتی برای بیمار بریس داده شد رادیوگرافیهای بعدی با بریس انجام می‌شود تا ببینیم که بریس در اصلاح قوس مؤثرست یا خیر . معمولاً یک رادیوگرافی با بریس رادیوگرافی بعدی بدون آن انجام می‌شود . بیمارانی که رشد آن‌ها کامل شده است قوس آنها کمتر از 45 درجه است را پیگیری می‌کنیم . 

2-   در مان جراحی 

          درمان جراحی در بیمارانی انجام می‌شود که در حال رشد هستند و قوس آنها بیش از 45 درجه است . در بیمارانی که رشد آن‌ها متوقف شده اما قوس همچنان بیش از 45 درجه است و یا در حال پیشرفت است جراحی توصیه می‌شود . هدف از جراحی دو چیز است : یکی جلوگیری از پیشرفت بیماری و دوم اصلاح آن به بهترین وجه ممکن . برای انجام جراحی ستون مهره‌ها توسط پیچ‌های به دو میله مستقیم بسته می‌شود . این وسایل کمک می‌کنند که اولاً ستون مهره‌ها اصلاح بشود ثانیاً ستون مهره‌ها را در وضعیت صحیح نگهداری می‌کنند تا پیوند استخوانی بگیرد استخوان‌ها به همدیگر متصل شوند . جراحی از طریق پشت ستون مهره‌ها انجام می‌گیرد و یا در مواردی جراح مجبورست که از جلوی ستون مهره‌ها یعنی از قفسه سینه نیز مهره‌ها را آزاد نماید و گاهی بعضی از بیماران هم نیاز به عمل از طریق جلو و سپس از طریق پشت دارند. عمل از طرف جلو در موارد پیچیده لازم است . در بیمارانی که تنها یک قوس در ناحیه پشتی یا کمر دارند عده ای از جراحان تنها از راه جلو عمل می‌کنند و با همان یک عمل ستون مهر ه ها را اصلاح می‌کنند . مدت زمان اقامت در بیمارستان پس از عمل جراحی سه تا شش روز است . بیمار پس از یک ماه می‌تواند به مدرسه برگردد و فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرد . فعالیت‌های ورزشی معمولاً از سه تا شش ماه پس از جراحی آزاد است و اغلب بیماران پس از دو هفته نیاز به داروی ضد درد ندارند.