عصب سیاتیک و علت درد سیاتیک چیست؟

عصب سیاتیک بزرگترین عصب بدن انسان است که این عصب در داخل باسن و در پشت ران درست درخط وسط سیر می‌کند و به زانو می رسد. در پشت زانو به دو شاخه تی بیال و عصب پروانه آل مشترک تقسیم می شود.

درد سیاتیک به صورت یک طرفه یا دو طرفه انتشار می یابد. البته عصب پرونئال مشترک خود به دو عصب پرونئال سطحی و عمقی تقسیم می شود. عصب پرونئال سطحی حسی است و به پوست میرود و حس جلوی پای انسان را تامین میکند و عصب پرونئال عمقی به عضلات جلوی ساق پا میرود . همانطور که در شکل 3 دیده میشود ،

عصب سیاتیک از ۵ ریشه عصبی در داخل کمر و لگن  تشکیل می شود. که عبارتند دو ریشه از کمر انسان که ریشه عصبی چهارم و پنجم کمری ( L4و L5) و سه ریشه از لگن که شامل ریشه اول دوم و سوم لگنی ( S1 ,S2,S3 ) می باشد. همانطور که در شکل 2 دیده میشود ، این عصب در باسن انسان از زیر عضله گلابی شکل یا عضله پیریفورمیس رد می شود و در پشت زانو به دو شاخه تیبیال و عصب پرونئال مشترک تقسیم می شود.

اصولا ساق پا از دو قسمت درست شده است : عضلات قسمت جلوی ساق پا از عصب پرونئال عمقی عصب میگیرند وعضلات قسمت پشت ساق پا از عصب تیبیال عصب می گیرند. کلیه حرکات پاهای ما ( مانند راه رفتن ، ایستادن ، فشردن پدال ترمز و گاز ، برداشتن پا از روی ترمز ) از طریق این عصب( یعنی عصب سیاتیک و دوشاخه انتهایی آن عصب پرونئال عمقی و عصب تیبیال ) انجام می گیرد. 

درد سیاتیک چیست ؟ 

 همانطور که در شکل 1 دیده میشود ، درد سیاتیک دردی است که در مسیر عصب سیاتیک بوجود می آید یعنی از کمر، به باسن ، پشت ران و پشت و یا خارج ساق پا احساس می شود. معمولاً،علت درد سیاتیک یک طرفه است ، اما می تواند دو طرفه نیز باشد. درد می تواند به صورت ناگهانی ایجاد شده یا به تدریج و با گذشت زمان افزایش پیدا کند . درد سیاتیک در 90 درصد موارد در نتیجه پارگی یا فتق دیسک ایجاد می شود و در اینگونه مواقع معمولاً دیسک پاره شده یا فتق دیسک  به ریشه های عصب سیاتیک(معمولا ریشه عصبی L5 به علت دیسک L4-L5 و ریشه عصبی S1 به علت فتق یا پاره شدن دیسک L5-S1  فشار وارد می کند. پس به طور خلاصه شایع ترین علت درد سیاتیک پارگی یا فتق دیسک L4-L5 و L5-S1 است .  سایر بیماریهایی که باعث درد عصب سیاتیک می شوند شامل تنگی کانال نخاعی ، تومورهای ستون مهره ها ، عفونت های ستون مهره ها و یا تومر های داخل لگن و تومورهای خود عصب سیاتیک هستند .وقتی ریشه های عصب سیاتیک تحت فشار قرار می گیرند، باعث ایجاد ضعف در عضلات، بی حسی ، ضعف ساق پا یا احساس سوزش کف پا و یا کمر می شوند. بعضی از مطالعات نشان داده اند که 40 در صداز افرادی که دچار دیسک کمر میشوند فقط با درد سیاتیک مراجعه میکنند ، ( بدون اینکه کمر درد داشته باشند) .

درد در مسیر عصب سیاتیک چه اهمیتی دارد ؟

درد در مسیر عصب سیاتیک اهمیت زیادی دارد. زیرا شایع‌ ترین علت آن پارگی دیسک کمر می باشد و در درجه بعد تنگی کانال نخاعی و در درجه بعد لیزخوردگی مهره های کمر است. این سه بیماری مهم هستند و معمولا نیاز به عمل جراحی دارند . 

درد سیاتیک چه نوع دردی است ؟

 درد سیاتیک یک درد مکانیکی است و با حرکت ایجاد و یا تشدید میشود و با دراز کشیدن بهتر میشود . درد سیاتیک ممکن است در زمان ایستادن، نشستن یاراه رفتن ایجاد شود.همانطور که در شکل 1 دیده میشود ، درد سیاتیک دردی است که از پشت باسن به پشت ران و سپس به پشت ساق و یا گاهی در قسمت خارجی ساق پا انتشار پیدا می کند. و منجر به درد و گزگز کف پا و انگشتان( خصوصا انگشت شست پا یا انگشت کوچک پا) می شود. درد عصب سیاتیک در افراد مختلف می تواند از ملایم تا شدید باشد و این درد می تواند با نشستن طولانی، خم شدن به جلو  ، سرفه و عطسه کردن نیز تشدید شود.

چه عواملی باعث پیدایش درد سیاتیکی می شوند؟

 ریسک فاکتورهای درد عصب ساتیک چیست؟ 

راه های تشخیص درد سیاتیک چیست؟

تشخیص علت درد سیاتیک با تصویربرداری در معاینه فیزیکی ، پزشک وضعیت قدرت عضلات را مورد بررسی قرار می دهد . از بیمار خواسته می شود تا روی انگشتان یا پاشنه خود راه برود، از یک حالت چمباتمه بلند شود، برای معاینه میزان فشار به عصب سیاتیک در حالیکه بیمار روی تخت  به پشت دراز کشیده است ، پزشک یکی از پاهای بیمار را در بلند می کند. معمولاً دردی که ناشی از عصب سیاتیک باشد، با انجام این مانور  تشدید خواهد شد

برای تشخیص بیماری سیاتیک از روش های تصویر برداری زیر استفاده میکنیم :

• عکس برداری رادیولوژی
• تصویر برداری ام آر آی (MRI)
•  سی تی اسکن

4 دلیل ابتلا به سیاتیک چیست؟

سیاتیک معمولاً ناشی از فشار و تحریک عصب سیاتیک است که ممکن است به عوامل مختلفی برگردد. در زیر چهار دلیل رایج ابتلا به سیاتیک را بررسی می‌کنیم:

1. انسداد دیسک فقرات فقره‌ای: انسداد دیسک فقره‌ای (Herniated Disc) یا سرخوردگی دیسک فقره‌ای، وقوع شایعی است که در آن بافت داخلی دیسک فشار روی عصب سیاتیک می‌آورد و باعث درد و التهاب عصب می‌شود.
2. استئوآرتریت: استئوآرتریت (Osteoarthritis) یا آرتروز در قسمت‌های عمودی ستون فقرات می‌تواند باعث فشردگی و تحریک عصب سیاتیک شود.
3. اسپاندیلوز (Spinal Stenosis): در این حالت، یک انقباض در کانال نخاعی ایجاد می‌شود و فضایی کمتر برای عصب سیاتیک باقی می‌ماند. این انقباض ممکن است علت سیاتیک شود.
4. افزایش فشار در ناحیه لگنی: عواملی مانند بارداری، تشنج عضلانی، کیست تخمدان و توده‌های دیگر در ناحیه لگنی می‌توانند فشار روی عصب سیاتیک ایجاد کرده و سیاتیک را به دنبال داشته باشند.

لازم به ذکر است که عوامل دیگری نیز می‌توانند در ابتلا به سیاتیک نقش داشته باشند و هر فرد ممکن است علت متفاوتی داشته باشد. تشخیص صحیح عامل ایجاد کننده سیاتیک توسط پزشک متخصص می‌تواند در انتخاب بهترین روش درمان کمک کند.

تسکین درد سیاتیک

از هر 10 نفر 4 نفر در دوره ای از زندگی خود دچار سیاتیک یا تحریک عصب سیاتیک می شوند.  این عصب از دو طرف ستون فقرات پایین آمده و از طریق لگن و باسن حرکت می کند سپس عصب از پشت هر قسمت بالایی پا عبور می کند قبل از اینکه در زانو به شاخه هایی تقسیم شود که به سمت پا می رود.هر چیزی که این عصب را تحت فشار قرار دهد یا تحریک کند می تواند باعث ایجاد درد در پشت یک باسن یا ران شود.  احساس درد می تواند بسیار متفاوت باشد. سیاتیک ممکن است مانند یک درد خفیف احساس شود. احساس سوزش شدید یا ناراحتی شدید سیاتیک همچنین می تواند احساس بی حسی ، ضعف و سوزن سوزن شدن داشته باشد.درد ممکن است با نشستن طولانی مدت ، ایستادن ، سرفه ، عطسه ، چرخیدن به راست و چپ ، بلند کردن یا کشیدن اجسام  بیشتر شود. درمان درد سیاتیک  طیف وسیعی از کیف های آب  گرم و سرد و داروها گرفته تا ورزش ها و درمان های مکمل و جایگزین است.

 چه داروهایی برای تسکین درد سیاتیک بکار می روند؟

 انواع مختلفی از داروها ممکن است برای درد سیاتیک استفاده شود. داروهای خوراکی عبارتند از:

 مسکن های بدون نسخه مانند استامینوفن ، آسپرین یا NSAID مانند ایبوپروفن [ادویل ، موترین] ، کتوپروفن یا ناپروکسن [Aleve])

 داروهای شل کننده عضلانی با تجویز برای کاهش اسپاسم عضلات

 داروهای ضد افسردگی برای کمردرد مزمن

 برای درد شدیدتر داروهای مخدر تجویز می شود

 به دلیل افزایش خطر ابتلا به سندرم ری ، به کودک 18 ساله یا کمتر آسپیرین ندهید.

 در برخی موارد ، داروی استروئیدی به فضای اطراف عصب نخاعی تزریق می شود. تحقیقات نشان می دهد این تزریق ها در صورت تحریک ناشی از فشار دیسک فتق یا پاره شده ، تأثیر کمی دارند.

روش های درمان درد سیاتیک

هدف از درمان سیاتیک ، کاهش درد و افزایش تحرک است. بسیاری از موارد سیاتیک با گذشت زمان و با درمان های غیر جراحی خوب می شوند.

امروزه روش های مختلف برای درد عصب سیاتیک وجود دارد که درمان های خود مراقبتی در منزل  شامل موارد زیر است:

1- مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs): 

مصرف این داروها باعث کاهش تورم و التهاب و تسکین درد بیمار مبتلا به سیاتیک می شود. با نظر پزشک از داروهایی برای کاهش درد ، التهاب و تورم وجود دارد استفاده کنید. بسیاری از داروهای رایج در این گروه که داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) نامیده می شوند ، شامل آسپرین ، ایبوپروفن (Advil ، Motrin) و ناپروکسن (Naprosyn ، Aleve) است. اگر می خواهید آسپرین مصرف کنید مراقب باشید. آسپرین می تواند در برخی افراد باعث زخم و خونریزی شود. اگر نمیتوانید ، از دارو های ضدالتهاب استفاده کنید ، استامینوفن داروی مناسبی است (Tylenol).

2- مصرف داروهای شل کننده های عضلانی

از داروهای شل کننده عضلات در درمان درد سیاتیک به منظور کاهش اسپاسم استفاده می شود.

۳- استفاده از بسته های یخ و / یا گرم:

ابتدا از کیسه های یخ برای کاهش درد و تورم استفاده کنید. بسته های یخ را که در حوله پیچیده شده است ، در منطقه آسیب دیده بگذارید. به مدت 20 دقیقه و چند بار در روز این کار را انجام دهید. پس از چند روز از کیف آب گرم یا پد گرم کننده استفاده کنید. از گرما هم هر بار به مدت 20 دقیقه استفاده کنید. اگر هنوز درد دارید ، از بسته های گرم و سرد را به طور متناوب استفاده کنید ،  ببینید کدام یک بهتر درد شما را تسکین می دهد.

۴- انجام کشش های ملایم :

کشش های ملایم مناسب را از فیزیوتراپ یا پزشک یاد بگیرید. سایر تمرینات تقویت عمومی ،مانند تقویت عضلات اصلی و هوازی را هم درحدی که درد نداشته باشید انجام دهید.

درمان سیاتیک با ورزش

ورزش منظم و درست می‌تواند به کاهش درد سیاتیک کمک کند. پیش از شروع، با پزشک یا فیزیوتراپ مشورت کنید تا برنامه‌ای متناسب با شرایط شما تنظیم شود. در ادامه، تمرین‌ها و نکات کاربردی را به زبان ساده می‌خوانید.

۱) تقویت عضلات مرکزی بدن

هدف این بخش، پایدارتر شدن ستون فقرات و کم شدن فشار روی ریشه‌های عصبی است.

نمونه تمرین‌ها: پلانک و پلانک جانبی، ددباگ، تمرین‌های روی توپ سوئیس.

نکته ایمنی: سیت آپ کلاسیک برای بعضی افراد مبتلا به مشکلات دیسک می‌تواند درد را بیشتر کند؛ اگر درد تشدید شد، آن را انجام ندهید.

۲) انعطاف‌پذیری و آماده‌سازی عضلات

حرکت‌های کنترل‌شده یوگا و پیلاتس سفتی بافت‌ها را کم می‌کند و به کاهش فشار روی عصب کمک می‌کند. از کشش‌های تهاجمی و خم کردن شدید کمر به جلو خودداری کنید، مخصوصا اگر سابقه دیسک دارید.

۳) پیاده‌روی

پیاده‌روی جریان خون و وضعیت کلی بدن را بهتر می‌کند. از زمان‌های کوتاه روی سطح هموار شروع کنید و هر چند روز کمی اضافه کنید تا به ۳۰ تا ۴۰ دقیقه برسید. قامت را راست نگه دارید و گام‌ها یکنواخت باشد.

۴) شنا

شنا کم‌ضربه است و فشار کمی به مفاصل می‌آورد. حرکت‌های آرام و پیوسته در آب مناسب‌اند. کرال پشت معمولا فشار کمتری به کمر وارد می‌کند. زمان را کوتاه شروع کنید و تدریجی افزایش دهید.

۵) تقویت عضلات پشت ران و لگن

تقویت همسترینگ و عضلات سرینی بارِ اضافی از کمر برمی‌دارد و می‌تواند فشار روی عصب سیاتیک را کم کند.

نمونه تمرین‌ها: اسکات نیمه، بریج با زانو خم، آبداکشن مفصل ران با کش، خم‌کردن زانو با کش یا دستگاه.

نکته: عبارت «عضله رباتانیوس» درست نیست؛ منظور اصلی همین همسترینگ و سرینی‌هاست.

۶) تمرین‌های کششی هدفمند

• کشش همسترینگ با زانو کمی خم
• کشش سرینی و پیریفورمیس (حالت فیگور چهار)
• کشش فلکسورهای ران در لانج ایستا
• هر کشش را ۲۰ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید و برای هر سمت ۳ نوبت تکرار کنید. کشش باید کششِ ملایم باشد نه درد تیز.

۷) تمرین‌های هوازی قلبی عروقی

دوچرخه ثابت، پیاده‌روی تند، الیپتیکال یا شنا انتخاب‌های خوبی هستند. از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه آغاز کنید و هر هفته چند دقیقه اضافه کنید تا به ۳۰ تا ۴۰ دقیقه برسید.

درمان درد عصب سیاتیک با جا انداختن

جا انداختن (Manipulation) یا کایروپراکتیک (Chiropractic) یک روش غیرجراحی برای کمک به درمان سیاتیک است. در این روش با به‌کارگیری تکنیک‌های دستی کنترل‌شده تلاش می‌شود درد و التهاب عصب سیاتیک کاهش یابد. با انجام جا انداختن، تنش‌های عضلانی کمتر می‌شود و قرارگیری مفاصل و بافت‌های پیرامونی بهبود می‌یابد تا فشار از روی ریشه‌های عصبی برداشته شود.

با انجام جلسات جا انداختن توسط کایروپراکتور، ممکن است علائم سیاتیک سبک‌تر شود. این کار می‌تواند تحریک و فشار روی عصب را کاهش دهد و در برخی افراد باعث بهبود دامنه حرکتی، افزایش انعطاف‌پذیری و تسهیل عملکرد عضلات و مفاصل در نواحی مرتبط با مسیر عصب سیاتیک شود.

توجه کنید که جا انداختن باید توسط کایروپراکتور دارای مجوز و با تجربه کافی انجام شود. همچنین پیش از شروع هر نوع درمان، با پزشک خود مشورت کنید تا روش مناسب برای شرایط شما انتخاب شود. در نظر داشته باشید که جا انداختن مانند هر مداخله دیگری ممکن است عوارضی مانند تشدید موقت درد یا کوفتگی ایجاد کند؛ بنابراین درباره فواید و خطرات احتمالی با پزشک یا کایروپراکتور خود گفت‌وگو کنید.

درمان سیاتیک با فیزیوتراپی

اگر درد از کمر به پشت ران و گاهی تا ساق تیر می‌کشد، فیزیوتراپی می‌تواند راهی امن و غیرجراحی برای کم کردن درد و برگرداندن حرکت طبیعی باشد. ایده اصلی ساده است: بدن را قوی‌تر و نرم‌تر کنیم تا فشار از روی عصب سیاتیک برداشته شود.

۱) ارزیابی و تشخیص

فیزیوتراپیست اول داستان درد شما را می‌شنود، حرکت‌ها و قدرت عضلات را می‌سنجد و اگر لازم باشد با همکاری پزشک سراغ تصویر‌برداری می‌روید. نتیجه این مرحله، یک برنامه مخصوص شرایط شماست؛ نه یک نسخه کلی.

۲) تمرینات تقویتی و تثبیتی

هدف این بخش، محکم کردن مرکز بدن و محافظت از ستون فقرات است تا عصب کمتر تحت فشار باشد.

نمونه‌ها: پلنک و پلنک جانبی، برد داگ، بریج با زانو خم، تقویت سرینی‌ها و عضلات عمقی شکم.

نکته: اگر با بعضی حرکات مثل سیت آپ کلاسیک درد تشدید می‌شود، جایگزین ملایم‌تری انتخاب می‌شود.

۳) ماساژ و درمان دستی

ماساژ و تکنیک‌های دستی، اسپاسم را آرام می‌کند، خون‌رسانی را بهتر می‌کند و بافت‌ها را برای تمرین‌ها آماده می‌سازد. شدت و ناحیه درمان بر اساس ارزیابی اولیه تنظیم می‌شود.

۴) کشش عضلانی هدفمند

کشش‌های حساب‌شده سفتی‌های آزاردهنده را کم می‌کند و فضای حرکت عصب را بهتر می‌کند.

تمرکز روی همسترینگ، سرینی و فلکسورهای ران است. هر کشش ۲۰ تا ۳۰ ثانیه، در ۳ نوبت برای هر سمت، بدون درد تیز.

۵) دستگاه‌های فیزیوتراپی (به‌عنوان مکمل)

بسته به شرایط، ممکن است از روش‌هایی مثل تحریک الکتریکی سطحی TENS، اولتراسوند، گرما یا سرما درمانی، لیزر کم‌توان و در موارد انتخابی ترکشن کمری استفاده شود. این‌ها کمک‌کننده‌اند، اما جای تمرین را نمی‌گیرند.

روش های درمان سیاتیک با جراحی

جراحی معمولا آخرین گزینه است و وقتی مطرح می‌شود که درد شدید و ناتوان‌کننده باشد یا درمان‌های غیرجراحی به مدت کافی نتیجه نداده باشند، یا علائم عصبی هشدار دیده شود.

لامینکتومی Laminectomy

برداشتن بخشی از لامینا و بافت‌های فشرده‌کننده تا برای ریشه عصبی فضای بیشتری ایجاد شود. این روش بیشتر در تنگی کانال کمری یا فشار چندسطحی به عصب به کار می‌رود و گاهی با فورامینوتومی همراه می‌شود.

دیسککتومی Discectomy

برداشتن بخش بیرون‌زده یا پاره‌شده دیسک که روی ریشه عصبی فشار می‌آورد. هدف، کاهش مستقیم فشار و برطرف شدن درد سیاتیکی ناشی از فتق دیسک است. معمولا فقط قطعه مشکل‌ساز دیسک برداشته می‌شود نه کل دیسک.

میکرودیسککتومی Microdiscectomy

همان دیسککتومی با برش کوچک‌تر و استفاده از میکروسکوپ جراحی. بافت‌های اطراف کمتر دستکاری می‌شوند، درد بعد از عمل و زمان بهبود می‌تواند کمتر باشد. انتخاب بیمار و مهارت جراح در نتیجه اثرگذار است.

فیوزن نخاعی Spinal Fusion

در موارد بی‌ثباتی ستون فقرات، لغزش مهره یا وقتی برداشتن وسیع بافت‌ها باعث ناپایداری می‌شود. دو یا چند مهره با پیچ و میله و پیوند استخوان به هم متصل می‌شوند تا حرکت غیرطبیعی متوقف و درد ناشی از ناپایداری کم شود. این روش مستقیما برای همه دردهای سیاتیکی لازم نیست و فقط در اندیکاسیون مشخص انجام می‌شود.

بهترین قرص برای درد سیاتیک

بهترین قرص برای درمان سیاتیک شامل سه نوع قرص است یکی قرص های ضد التهاب دوم قرص های شل کننده عضلانی و سوم قرص های که انتقال درد را کمتر می کند بهترین قرص ضد التهاب که در ایران موجود است قرص مسکن نامیده می شود که شامل دیکلوفناک یا ملوکسیکام بروفن استاین داروها باعث کم شدن تورم اطراف ریشه عصبی می شوند در نتیجه جا برای ریشه عصبی زیادتر می شود و فشار بر روی آن کمتر می شود و درد بیمار بهتر می شود. علت تورمی که در اطراف ریشه های عصبی به وجود می آید پارگی دیسک است. گروه دوم داروهایی که باعث شل کردن عضلات می شوند همانطور که می دانیم وقتی دیسک پاره می شود عضلات دچار انقباض دائم می شوند  که این در واقع همان عضله دارای اسپاسم یا انقباض دائم هست. از این گروه داروها می توان به متوکاربامول باکلوفن و تیزانیدین اشاره کرد دسته سوم داروهایی هستند که انتقال درد را از نخاع به مغز کند می کنند که اینها معمولاً داروهای ضد تشنج هستند که در درمان درد هم به کار میرود که سردسته آنها گاباپنتین و پر گابالین است. توصیه می شود که این داروها تحت نظر پزشک تجویز شوند و بیماران از مصرف خودسرانه آن خودداری کنند. زیرا این داروها دچار ممکن است عارضه ایجاد کنند یا گاهی علائم بیمار را محو کنند و بیمار در آینده دچار فلج اندام بشود.

آمپول برای درد سیاتیک

اصولا داروها را میتوان به چهار طریق وارد بدن کرد.

1- از راه خوراکی 2- از راه شیاف 3- از طریق تزریق عضلانی و 4- از طریق تزریق وریدی .

بنابراین داروهایی به شکل آمپول تهیه شده است که از طریق عضلانی یا وریدی می توانند وارد بدن شود و اثر آنها بیشتر از داروهای خوراکی یا شیاف است. زیرا داروهایی که می خوریم یا از طریق شیاف وارد بدن می شوند و در واقع از طریق دستگاه گوارش وارد بدن شده و در نتیجه قبل از ورود به جریان خون به داخل کبد می روند و کبد به مقدار معینی دارو اجازه می دهد که وارد جریان خون شده و به محل ضایعه دیده برسد و آنجا را آرام کند بنابراین آمپول ها حتما باید تحت نظر پزشک مصرف شوند حالا به شرح تعدادی از این آمپولها که برای درمان کمردرد و درد سیاتیک به کار می روند می پردازیم. سردسته این آمپولها داروهای کورتونی است که در اصطلاح پزشکی استروئید نامیده می شود و عوام آمپول های شیری می گویند. سردسته اینها متیل پردنیزولون، تریامسینولون و بتامتازون است این داروها معمولاً عضلانی تزریق می شوند. تزریق وریدی داروها حتما باید در بیمارستان و تحت نظر پزشک انجام شود. این داروها قویترین داروهای ضد التهاب هستند و وقتی که وارد جریان خون می شوند، سریعاً ضایع رفته و التهاب آن محل را درمان می کنند و اثرات آنها معمولاً یک ساعت بعد از تزریق ظاهر می شود و تا چندین روز ادامه دارد. از عوارض آنها شامل : درد معده ، زخم معده، خونریزی معده ، بالا بردن فشار خون و بالا بردن قند خون است. بنابراین در بیمارانی که مبتلا به بیماری های معده ، قلبی ، فشار خون و دیابت هستند باید با احتیاط مصرف شوند. داروی دیگری به نام آمپول تتراکوزاکتاید نیز وجود دارد که باعث آزاد شدن کورتون طبیعی انسان از غده فوق کلیه می شود. آمپول تتراکوزاکتاید داروی خوبی است اما گاهی باعث حساسیت های شدید می شود. دسته دوم داروهای ضد التهاب تزریقی هستند مانند آمپول دیکلوفناک یا آمپول کتورولاک که این داروها هم بعد از تزریق بدونی که به کبد بروند مستقیم به محل ضایعه دیده می رسند و اثرات خود را شروع می کنند و تقریباً عوارض آنها شبیه عوارض قرص های کورتونی است که می تواند باعث بالا رفتن فشار خون ، ایجاد زخم معده یا خونریزی گوارشی می شوند ولی قند خون را معمولاً بالا نمیبرند. دسته سوم داروهای شل کننده عضلانی هستند که شامل آمپول متوکاربامول است. آمپول متوکاربامول را می توان به صورت تزریق عضلانی مصرف کرد. این داروها نیز باعث شل کنندگی عضلانی می شوند و اثر آمپول متوکاربامول قویتر از اثر قرص آن است ولی صلاح است در بیمارستان یا درمانگاه مصرف شود. گروه چهارم داروهای مخدر هستند که از ترکیبات تریاک هستند. همانطور که میدانیم تریاک قوی ترین و اولین داروی ضد دردی بوده است که انسان به آن دست یافته است ولی به دلیل اعتیاد آور بودن برای درمان در منازل کنار گذاشته شده است. فقط کاربرد آن در بیمارستانها و در درمان دردهای پس از عمل جراحی یا دردهای بیماران مزمن سرطانی است. این داروها شامل آمپول مورفین ، آمپول پتیدین و آمپول ترامادول و آمپول کدئین می باشد. این داروها بسیار قوی می باشند به فاصله و اثرات آنها تقریبا 15 دقیقه پس از تزریق ظاهر می شوند و نسخه کردن آنها تابع قوانین خاصی است و حتماً باید در بیمارستان مصرف شود. لازم به ذکر است که داروهای مخدر علاوه بر اینکه ضد درد هستند باعث آرام شدن بیمار و احساس سرخوشی می شوند که این از خصوصیات اختصاصی این داروهاست. از عوارض داروهای مخدر این است که تنفسی است و موارد مسمومیت با تریاک است به همین جهت باید با احتیاط و با دوز کم و در بیمارستان مصرف شود.

گاباپنتین برای سیاتیک

همانطور که می دانیم وقتی ضایعه ای در قسمتی از بدن بوجود میآید . مث ًلا دیسک یک نفر پاره میشود ، فشار بر روی ریشه های عصبی باعث می شود که جریان های الکتریکی که در اصطلاح پزشکی پیام های عصبی نامیده می شود از عصب سیاتیک بیمار وارد نخاع شود و از طریق نخاع به مغز منتقل شود و در مغز به صورت درد حس شود. در واقع میتوان گفت که نخاع یک شاهراه یا اتوبان است که پیام های عصبی از آن عبور کرده و خود را به مرز می رساند بنابراین اگر بتوانیم به طریقی باعت هدایت این پیامهای عصبی و میزان آنها را کم کنیم قائدتا درد بیمار کم میشود. در بیماران دیابتی که به دانشمندان مدتها به فکر این بودند که داروی پیدا کنند که بتواند این کار را انجام دهد، خصوصاً علت نوروپاتی دردهای سوزشی شدید دارند. اینگونه بیماران حس می کنند که پای آنها را در داخل آتش گذاشته اند یا صدها سوزن وارد پاهای آنها میشود . به این ترتیب دو داروی مهم کشف شد که باعث کم کردن انتقال پیام های درد از نخاع به مغز می شدند . که این داروها عبارت بودند از گاباپنتین و پرگابالین. این داروها در اصل داروهایی بودند که برای کنترل تشنج ساخته شدند اما بعدها دیدند که بر روی انتقال درد هم موثر است به همین جهت امروزه توسط اکثر پزشکان در درمان بیماری های درد مصرف می شود. از مزیت های مهم گاباپنتین این است که عوارض گوارشی معمولاً نمیدهد. در حالی که داروهای ضد التهاب مانند دیکلوفناک بروفن ممکن است عوارض گوارشی بدهند و فشارخون بیماران را بالا ببرند ولی از عوارض مهم گاباپنتین می توان سرگیجه و احساس خواب آلودگی را نام برد . بسیاری از بیمارانی که دچار درد سیاتیک و کمر درد هستند و پس از تشخیص علت درد سیاتیک توسط پزشکان ، برای آنها گاباپنتین تزریق می کنند وقتی به اینترنت مراجعه می کنند و ملاحظه میکنند که گاباپنتین دارویی است که در درمان تشنج به کار میرود ، وحشت زده میشوند و از مصرف آن خودداری میکنند. در حالی که امروزه در اکثر کلینیکهای درد دنیا از این دارو به عنوان داروی ضد درد استفاده می کنند .هنگامی که دارو در درمان تشنج به کار میرود توصیه میشود که دارو را ناگهان قطع نکنند بلکه به تدریج کم کنند و سپس قطع کنند . اما در مواردی که به عنوان داروی ضد درد به کار می رود این چنین نیست و بیمار می تواند دارو را قطع کند و مشکلی برای بیمار پیش نمی آید.

پرگابالین یا لیریکا برای درمان درد سیاتیک

یکی از داروهایی که در درمان درد سیاتیک استفاده می شود داروی پرگابالین یا لیریکا (lyrica) است. این دارو نیز اولین بار برای درمان بیماری تشنج و صرع تولید شد اما بعدها پزشکان متوجه شدند که که اثرات ضد درد خیلی خوبی دارد بنابراین پزشکان شروع به تجویز این دارو برای درمان دردهای مختلف از جمله دردهای نوروپاتی در بیماران دیابتی کردند. از لحاظ ساختمان این دارو نیز مانند دارویی گاباپنتین شبیه اسید آمینه مهاری است که در نخاع انسان های طبیعی وجود دارد و گاما آمینوبوتیریک اسید (Gaba) نامیده می شود. از آنجا که این دارو می تواند باعث سرگیجه و خواب آلودگی شود, پزشکان معمولا دارو را با دوز کم شروع میکنند و به تدریج بر مقدار آن میافزایند.

عوارض شایع پرگابالین چیست ؟

عوارض شایع پرگابالین شامل سرگیجه ، خواب آلودگی، تاری دید، دوبینی است. بنابراین کسانی که کارهای دقیق دارند یا رانندگی می کنند صلاح است که دارو را شبها مصرف کنند. از دیگر عوارض پرگابالین میتوان به سردرد اختلال حافظه، خشکی دهان ، اختلال دید ، افزایش وزن اشاره کرد. البته حساسیتهای داروی نیز با این دارو گزارش شده است. مصرف آن در دوران شیردهی و حاملگی باید با احتیاط انجام بشود.

پرگابالین چگونه باعث کاهش درد می شود؟

این دارو کانال های کلسیمی را می بندد و مانع انتقال پیام های درد از نخاع به مغز می شود. این دارو یکی از داروی جدید است که در سال ۲۰۰۴ کشف شد و فرمول از روی داروی گاباپنتین ساخته شد. باید توجه داشت عوارضی که در در مورد پرگابالین ذکر شد ، در کمتر از ۱۰ درصد افراد اتفاق می افتد و نود درصد افراد معمولاً پرگابالین را بدون عارضه می توانند مصرف کنند. از بهترین روش های درمان سیاتیک که اکثر پزشکان ترجیح می دهند که ابتدا گاباپنتین برای بیمار تجویز کنند ، در صورتی که گاباپنتین موثر نباشد یا در بیمار عوارض ایجاد کند ، از پرگابالین استفاده می کنند. پرگابالین پس از مصرف سریع جذب می شود و مصرف آن با غذا اثری در جذب آن ندارد. بنابراین میتوان آن را همراه غذا مصرف کرد. این دارو به مقدار کمتر از یک درصد با پروتئینهای خون پیوند می شوند و ۹۹ درصد دارو به صورت آزاد در خون وجود دارد. نیمه عمر این دارو به طور متوسط حدود ۶ ساعت است. پس از این مدت دارو توسط کلیه دفع می شود و باید دوباره بیمار دوز جدید دارو را مصرف نمایید. پرگابالین از لحاظ ساختمانی بسیار شبیه لوسین و ایزولوسین است که اسید آمینه طبیعی بدن انسان است. در مقایسه بین پرگابالین و گاباپنتین باید گفت که پرگابالین سه بار قوی تر از گاباپنتین اثرات ضد درد دارد حدود ۶ بار اثرات ضد تشنج قوی تر نسبت به گاباپنتین دارد . پر گابالین هم در شیر ترشح می شود و هم از جفت انسان عبور می کند . بنابراین در دوران شیردهی و حاملگی باید با احتیاط مصرف شود.

سوالات متداول

1- سریع‌ترین راه تسکین درد سیاتیک در خانه چیست؟

یخ‌گذاری ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، پیاده‌روی سبک به جای استراحت مطلق، مسکن ضدالتهاب در صورت نبود منع پزشکی، کشش ملایم همسترینگ و پیریفورمیس. با درد تیز یا بی‌حسی، تمرین را متوقف کنید.

2- بهترین قرص برای درد سیاتیک کدام است؟

ضدالتهاب‌ها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای دوره کوتاه، شل‌کننده عضلانی در اسپاسم حاد، و داروهای درد عصبی مثل گاباپنتین یا پرگابالین در درد تیرکشنده. تجویز و دوز باید زیر نظر پزشک باشد؛ اوپیوئیدها خط اول نیستند.

3- کدام ورزش‌ها برای سیاتیک مناسب یا نامناسب‌اند؟

مناسب: پیاده‌روی روی سطح هموار، دوچرخه ثابت، شنا، تمرین‌های مرکزی مثل پلنک و برد داگ.

نامناسب موقت: دویدن پرضربه، پرش‌ها، خم عمیق رو به جلو و لیفت سنگین تا فروکش کردن علائم.

4- چه زمانی سیاتیک به جراحی نیاز دارد و چه گزینه‌هایی هست؟

اندیکاسیون‌ها: ضعف پیشرونده، افتادگی پنجه، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع، درد ناتوان‌کننده مقاوم به درمان ۶ تا ۱۲ هفته‌ای. گزینه‌ها: میکرودیسککتومی، دیسککتومی، لامینکتومی؛ فیوژن فقط در ناپایداری یا لغزش مهره.

5- جااندازی بهتر است یا فیزیوتراپی و چقدر طول می‌کشد خوب شوم؟

بیشتر افراد با فیزیوتراپی فعال، آموزش ارگونومی و برنامه خانگی طی ۶ تا ۱۲ هفته بهتر می‌شوند. جااندازی می‌تواند نقش کمکی داشته باشد اگر توسط متخصص مجاز و همراه با تمرین انجام شود؛ به تنهایی راه‌حل اصلی نیست.

نتیجه‌گیری

• سیاتیک یک نشانه است، نه تشخیص نهایی. در بیشتر موارد به علت فتق یا پارگی دیسک در سطوح L4-L5 یا L5-S1 ایجاد می‌شود، اما تنگی کانال نخاعی، درگیری عضله پیریفورمیس و علل لگنی هم می‌توانند نقش داشته باشند.
• خط اول درمان، رویکرد فعال غیرجراحی است: فیزیوتراپی هدفمند، تقویت عضلات مرکزی، کشش‌های انتخابی، فعالیت هوازی کم‌ضربه، به‌علاوه داروهای ضدالتهاب در صورت نداشتن منع پزشکی. استراحت مطلق جایگزین درمان نیست.
• جااندازی می‌تواند در کنار تمرین‌درمانی برای برخی افراد کمک‌کننده باشد، اما به‌تنهایی راه‌حل اصلی نیست و باید توسط درمانگر مجاز و با برنامه مراقبتی کامل انجام شود.
• تزریق استروئید، روش‌های دستگاهی و داروهای درد عصبی مثل گاباپنتین یا پرگابالین در موارد انتخابی و تحت نظر پزشک به‌کار می‌روند. اوپیوئیدها خط اول درمان سیاتیک نیستند.
• جراحی زمانی مطرح می‌شود که علائم هشدار وجود داشته باشد یا با وجود درمان استاندارد ۶ تا ۱۲ هفته‌ای، درد ناتوان‌کننده باقی بماند. میکرودیسککتومی و دیسککتومی رایج‌ترین گزینه‌ها هستند؛ فیوژن فقط در ناپایداری یا لغزش مهره اندیکاسیون دارد.
• علائم هشدار که نیاز به ارزیابی فوری دارند: ضعف پیشرونده، افتادگی پنجه، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع، بی‌حسی ناحیه نشیمنگاهی، تب یا کاهش وزن بی‌دلیل، درد شبانه شدید.
• برای پیشگیری از عود: اصلاح ارگونومی نشستن و بلند کردن بار، قطع نشستن طولانی هر ۳۰ تا ۴۵ دقیقه، حفظ وزن سالم، ادامه تمرین‌های مرکزی و کششی حتی پس از بهبود.