لیز خوردگی مهره (اسپوندیلولیستزیس) چیست؟
مهره های ستون فقرات کمری به طور منظم روی هم قرار گرفته‌اند به طوری که لبه جلویی و لبه عقبی کل مهره ها در یک خط می باشد. اسپوندیلولیستزیس (لیزخوردن مهره ها) از کلمه ی لاتین گرفته شده است. اسپوندیلو یعنی مهره و لیستزیس یعنی لیز خوردن ، پس اسپوندیلولیستزیس یعنی لیز خوردگی مهره یا لغزندگی مهره. به عبارت دیگر در بیماری اسپوندیلولیستزیس یکی از مهره ها روی مهره پایینی لیز می‌خورد.
اسپوندیلولیستزیس (لیزخوردن مهره ها ) دژنراتیو اولین بار در ۱۹۳۰ شرح داده شد. در ابتدا آنرا اسپوندیلولیستزیس (لیزخوردن مهره ها) کاذب ( یا سودواسپوندیلولیستزیس ) می گفتند. زیرا ترکی در پشت مهره دیده نمی شود. به عبارت دیگر در این بیماری قسمت های پشت ستون مهره ها سالم است ولی مهره ها لیز خوردگی دارد بعدها جنبه های کلینیکی این بیماری توسط آقای Macnab توضیح داده شد و آنرا اسپوندیلولیستزیس همراه با سالم بودن ساختمان های پشت مهره ها نامگذاری کردند. نام اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو اولین بار توسط آقای Newman and Stone به کار برده شد. اخیراً اسپوندیلولیستزیس را بر مبنای اتیولوژی یعنی عامل به وجود آورنده آن تقسیم بندی می کنند. تحت این تقسیم بندی دو نوع اسپوندیلولیستزیس وجود دارد یکی اکتسابی و یکی مادر زادی . اسپوندیلولیستزیس (لیزخوردن مهره ها ) دژنراتیو از نوع اکتسابی است.
طبق این تقسیم بندی اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو ممکن است اولیه یا ثانویه باشد . اولیه به خاطر تغییرات سائیدگی یا آرتروز بدون علت خاصی در زنان میانسال بوجود می‌آید و با علائم تنگی کانال نخاعی مراجعه می کنند. اسپوندیلولیستزیس ثانویه پس از عمل جراحی قبلی در روی کمر و فیوژن ودر نتیجه لیز خوردن مهره در بالای محل فیوژن بوجود می آید .
اسپوندیلولیستزیس در چه سنی دیده می شود؟
اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو در افراد بالای ۴۰ سال دیده می شود .معمولاً افراد زیر ۴۰ سال کمتر به این بیماری دچار می‌شوند .
چه مهره هایی دچار لیز خوردگی می شوند؟
شایع ترین محل گرفتاریاسپوندیلولیستزیس دژنراتیو لیز خوردن مهره چهارم و پنجم است (L4-L5) .گرچه سطوح دیگر نیز می‌تواند گرفتار شود ولی دراسپوندیلولیستزیس نوع ایسمیک که همراه با ترک پشت مهره است معمولاً مهره (آخرین مهره کمری که به لگن وصل می شود )L5-S1 گرفتار می شود.
چرا اسپوندیلولیستزیس در مهره های چهارم و پنجم کمری (L4-L5) شایع تر است؟
فاکتورهایی که باعث می شود مهره چهارم روی مهره پنجم لیز بخورد شامل کم عمق بودن مهره L5 در داخل لگن و زوائد عرضی باریک مهره L5 و همچنین شیب ساکروم یا لگن که هر سه عامل در زنها بیشتر از مردها ا ست.
اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو در زنها شایعتر است یا مردان ؟
اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو تقریبا ۴ تا ۵ بار در زنان شایع تر از مردان است. این بیماری در زنان سیاه پوست بسیار شایعتر از زنان سفید پوست است.علت ایجاد اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو در زنها به علت شل بودن لیگامان های نگهدارنده و اثرات هورمونی است.
در یک مطالعه در زنانی که بعد از سن یائسگی اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو داشتند ، میزان رسپتورهای استروژن ( هر هورمونی روی سلول ها ی بدن یک گیرنده دارد که به آن می چسبد ) به طور قابل ملاحظه ای زیادتر از زنهایی بوده است که در همان سن فقط تنگی کانال نخاعی داشتند . ولی روشن نیست که آیا زیاد بودن رسپتورهای استروژن باعث پیدایش اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو می‌شود.
چند درصد زنان و مردان جامعه دچار اسپوندیلولیستزیس می‌شوند؟
در یک مطالعه اپیدمیولوژیک که در کپنهاک بر روی ۴۳۵۱ بیمار انجام شد ، میزان شیوع اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو 2.7% در مردان 8.4% در زنان بود (۱۱).
چه عواملی فرد را مستعد بیماری اسپوندیلولیستزیس می‌کند ؟
ریسک فاکتورهای پیدایش اسپوندیلولیستزیس (لیزخوردن مهره ها ) دژنراتیو در زنها شامل : چاقی ،افزایش سن ، افزایش قوس کمر بود . در مردها تنها ریسک فاکتور اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو افزایش سن بود در حالیکه چاقی و افزایش قوس کمر در مردان دخالت چندانی در پیدایش اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو نداشتند . ارتباط مستقیم بین اسپوندیلولیستزیس و سن شروع یائسگی ، سیگار کشیدن و بلند کردن اجسام سنگین نبود. به طور کلی در پیدایش اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو چندین فاکتور دخالت دارد شامل : فاکتورهای آناتومیکی مانند 1- گسسنگی بیماری دیسک ، 2-شل بودن لیگامان ها ،3-آرتروز مفاصل پشتی ستون مهره ها که اصطلاحا فاست نامیده می شوند ،4- مقدار قوس کمر یا لوردوز کمر،5- فاکتورهای هورمونی ،6- تعداد حاملگی های قبلی و7- فاکتورهای ژنتیکی می باشند . یک مطالعه نشان داد که تیپ 9 ژن پلیمریسم کلاژن که باعث باقی ماندن تریپتوفان در پروتئین‌های زنجیر سه رشته ای پروتئین می شود باعث پیدایش اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو می شود.
