روشهای نوین درمان دیسک گردن شامل استفاده از داروهای ضد التهاب و ضد درد، داروهای شل کننده عضلانی، و استروئیدهای خوراکی یا تزریقی است.فیزیوتراپی، به ویژه با گرمای عمقی، نیز برای کاهش التهاب توصیه میشود. در صورت عدم پاسخ به درمانهای محافظهکارانه، جراحیهای کم تهاجمی، آندوسکوپی، یا عمل باز میتواند انجام شود.
روش های نوین درمان دیسک گردن
قاعدتاً مانند درمان هر بیماری دیگری اولین قدم در آن فتق یا پارگی دیسک گردن استفاده از آسانترین روش میباشد. اولین خط درمانی دیسک گردن به کار بردن داروهای ضد التهاب میباشد.
این داروها هم خاصیت ضد التهاب دارند و هم خاصیت ضد درد دارند و باعث ساکت شدن درد میشوند.
شکل 1- درمان التهاب دیسک گردن
التهاب چیست؟
هنگامی که دیسک از داخل حلقه دیسک خارج میشود و فشار بر روی دیسک وارد میشود. از جدار سلولهایی که آسیب دیدهاند مادهای به نام آرشیدونیک اسید آزاد میشود که بعداً تبدیل به پروستاگلاندین و پروستاسیکلین میشود. این ماده در واقع سلولهای دفاع بدن را به ناحیه آسیب دیده فرا میخواند. بلافاصله تعداد زیادی از گلبولهای سفید بدن به آنجا هجوم میبرند به همراه آنها مقداری آب هم در اطراف محل ضایعه تجمع پیدا میکند. به این ترتیب التهاب به وجود میآید.
خود التهاب جا را برای عصب تنگتر میکند. از طرفی وقتی که در داخل سوراخ بین مهره ای هسته دیسک فشار میآورد باعث بسته شدن وریدهایی که در اطراف ریشه عصبی قرار دارند میشود و همین بسته شدن وریدها باعث پس زدن خون و خروج مایع از رگها و ایجاد تورم میشود و باعث بدتر شدن درد میشود.
در واقع دو فشار بر روی عصب میآید یکی در اثر دیسکی که برجسته شده و دیگری در اثر ورمی که ایجاد شده است. داروهای ضد التهاب ، داروهایی هستند که مانع تبدیل اسید آراشیدونیک به پروستاگلاندین میشود و بنابراین جلوی التهاب گرفته میشود. درحالی که دفاع بدن به کار خود ادامه میدهد.
این داروها انواع و اقسام دارند مهمترین آنها عبارتند از دیکلوفناک بروفن ناپروکسن ملوکسیکام پیروکسیکام آسپرین.
داروی دیگری که در درمان دیسک بکار میرود داروهای شل کننده عضلانی هستند که این داروها بر روی نخاع اثر کرده و باعث شل شدن عضلات میشوند. زیرا وقتی که فشار بر روی عصب باشد عضلات سفت میشوند و در اصطلاح پزشکی دچار اسپاسم میشوند.
اسپاسم به دو روش باعث ایجاد درد میشود یکی باعث کم شدن خون داخل عضله میشود. زیرا باعث فشار به شریانها میشود و دوم باعث فشرده شدن رشتههای آزاد عصبی که در داخل عضلات و تاندونها قرار دارند، میشود.
بنابراین داروهای شل کننده عضلانی نیز در درمان دیسک گردن موثر هستند از این دسته داروها میتوان متوکلوپرامید با کلوفن و تیزانیدین را نام برد.
البته قویترین داروهای ضد التهاب داروهای کورتونی یا استروئیدی هستند که به صورت خوراکی یا تزریقی به کار میروند ولی معمولاً مصرف آنها محدود است به چند روز و در موارد درد شدید مصرف میشوند استروئید خوراکی شامل پردنیزولون و استروئیدهای تزریقی شامل دگزامتازون و بتامتازون و متیل پردنیزولون است.
داروی بعدی که در درمان دیسک گردن به کار میرود داروهایی مانند گاباپنتین و پرگابالین میباشند . این داروها باعث آرام شدن عصب میشود زیرا وقتی که فشار بر روی عصب است ، عصب به طور مداوم امپالسهای الکتریکی صادر میکند که به مغز میرود و موجب درد میشود.
بنابراین اگر ما جلوی صدور این امپالسها را بگیریم یا مقدار آنها یا دامنه آنها را کمتر کنیم به بهبود درد کمک کردهایم.
راه بعدی در درمان بیماری دیسک گردن استفاده از گردنبند میباشد زیرا گردنبندها تقریباً ۲۰ تا ۳۰ درصد حرکت گردن را کم میکنند بنابراین وقتی گردن کمتر حرکت کند فشار داخل دیسک کمتر میشود و بیمار کمتر درد را حس میکند.
علاوه بر راههای فوق استفاده از گرما یا سرما در گردن هم در درمان درد موثر است .
گرما باعث افزایش خون به ناحیه التهاب دیده میشود و افزایش خون باعث کم شدن مواد سمی است که باعث التهاب میشود و سرما هم با کم کردن خون باعث تسکین درد میشود.
درمانهای دارویی در چه افرادی موثر هستند درمانهای دارویی در افرادی موثر هستند که درد آنها کم و دیسک آنها کوچک است قاعدتاً اگر دیسکی بزرگتر باشد به درمانهای جراحی معمولاً پاسخ نمیدهد در این صورت از تزریقهای داخل ستون فقرات مانند تزریقهای اپیدورال میتوان استفاده کرد.
شکل 2- فیزیوتراپی دیسک گردن
علاوه بر دارو از چه درمانهای دیگری برای درمان بیماری دیسک گردن میتوان استفاده کرد ؟
علاوه بر دارو از درمانهای فیزیوتراپی میتوان برای درمان دیسک گردن استفاده کرد. که اساس این درمانها بر مبنای گرمای عمقی است. یعنی اگر شما گردن را با یک وسیله عادی گرما بدهید فقط پوست و یا چند میلیمتر زیر آن گرم میشود. ولی اگر با وسایل فیزیوتراپی مانند اشعه ماورا بنفش، اشعه مادون قرمز و اشعه لیزر این کار را انجام دهید گرمای عمقی در چند میلیمتری پوست ایجاد میکنید و همین باعث کاهش التهاب میشود.
در مواردی که فرد به درمانهای آسانتر که در بالا ذکر شد پاسخ نمیدهد، می توان از تزریقهای داخل ستون فقرات استفاده کرد.
این تزریقها تزریقهای اپیدورال یا تزریقهای داخل سوراخ بین مهرهای نامیده میشود و برای این گونه درمانها از یکی از داروهای استروئیدی یا کورتونی استفاده میشود.
چه مدتی درمان طبی دیسک را میتوانیم انجام دهیم؟
درمان طبی در صورتی که فرد علائم عصبی نداشته باشد حداکثر ۶ هفته توصیه میشود قاعدتاً اگر پس از این مدت هنوز بیمار درد دارد یا علائم عصبی دارد. جراحی برای بیمار توصیه میشود و در بیماری که علائم عصبی دارد از همان اول اقدام جراحی توصیه می شود .
در صورتی که بیمار به درمانهای طبی پاسخ ندهد عمل جراحی برای بیمار توصیه میشود.
چند نوع جراحی برای عمل دیسک گردن وجود دارد؟
۱- جراحیهای کم تهاجمی : مانند استفاده از لیزر برای کوچک کردن دیسک ، اینگونه جراحیها در مواردی که دیسک کوچک است و اثر فشاری یک طرفه بر روی عصب دارد و بر روی نخاع فشار زیادی نیست میتواند به کار برود.
۲- جراحی آندوسکوپی دیسک گردن : که در این حالت ابتدا در زیر اشعه ایکس یک سوزن را وارد دیسک بین مهره بیمار میکنند و سپس میله بسیار باریک را از داخل سوزن رد میکنند و سوزن را از داخل دیسک خارج میکنند.
سپس لولههای توخالی که از قطر کم شروع میشود و به قطر زیادتر مانند آنتن رادیو پشت سر هم وارد فضای دیسکی میکنند به این ترتیب یک کانال یا کوریدور ایجاد میشود که جراح بتواند از طریق آن لوله ، عمل جراحی دیسک گردن را انجام دهد.
باید توجه داشت که عملهای کم تهاجمی دیسک گردن در درمان یک دیسک و بیشتر برای دیسکهای یک طرفه و کوچک به کار میروند . بنابراین اگر فردی چندین دیسک دارد از عملهای جراحی باز استفاده میشود.
۳- عمل باز دیسک : در این روش دیسک برداشته میشود و قطعه قطع استخوان یا کیج به جای دیسک گذاشته میشود این عمل را اصطلاحا ACDF مینامند.
۴- کورپکتومی و انجام فیوژن :
در درمان دیسکهایی به کار میرود که علاوه بر دیسک ، خود تنه مهره هم باعث فشار به نخاع میشود که در این موارد تنه را هم برمیدارند و با کیجهای مخصوصی عمل فیوژن یا هم جوشی یا پیوند استخوانی را انجام میدهند.
در مواردی که بیش از سه یا ۴ دیسک گرفتار است و یا دیسک خیلی بزرگ است عمل در دو مرحله انجام میشود. یعنی در مرحله اول از پشت نخاع آزاد میشود و در مرحله بعد از جلو دیسکهای بیمار خارج شده و عمل فیوژن انجام میشود.
مراقبتهای بعد از عمل جراحی دیسک گردن چیست؟
معمولاً پس از به هوش آمدن ، بیمار با گردنبند میتواند راه برود. مدت دو ماه طول میکشد تا عمل فیوژن یا پیوند استخوانی بگیرد. بسته به سلیقه جراح پس از دو یا سه روز بیمار از بیمارستان مرخص میشود و بعضی از جراحان یک شب بیشتر بیماران را در بیمارستان نگه نمیدارند.
معمولا ظرف مدت یک ماه باید بیمار از گردنبند استفاده کند و پس از آن معمولاً گردنبند برداشته میشود.
متوسط زمانی که فیوژن گردنی بخواهد بگیرد چه مدت است؟
معمولا در عرض دو ماه فیوژن گردنی میگیرد و استخوانها به مقدار کافی فیوژن میشوند.
عوارض عمل جراحی دیسک گردن چیست؟
اکثرعوارض دیسک گردن قابل برگشت و گذرا هستند.
مهمترین آنها گرفتگی صداست و یا اختلال بلع است که معمولاً در عرض یک تا دو هفته بهبود پیدا میکنند .از عوارض مهمتر میتوان به عفونت و جابجا شدن کیج اشاره کرد . در مورد عملهای جراحی دیسک بین مهره چهارم و پنجم گاهی اختلال در بالا بردن شانه به وجود میآید که معمولاً گذراست.
میزان فلج شدن اندامها حین عمل جراحی کم است و در منابع در حدود یک در ۱۰ هزار ذکر شده است.
در چه مواردی عمل جراحی دیسک گردن باید به صورت اورژانسی و سریع انجام گیرد؟
در مواردی که فرد دچار علائم عصبی مانند اختلال در حرکت اندامها، اختلال تعادل و یا اختلال در کنترل ادرار و مدفوع شده است قاعدتاً عمل جراحی باید به صورت اورژانس انجام شود.
البته اختلال در کنترل ادرار و مدفوع در بیماریهای گردن کمتر از بیماریهای کمر دیده میشود.
هزینههای درمان جراحی دیسک گردن چقدر است؟
هزینههای درمانی شامل خدمات بیمارستانی ، هزینه اتاق عمل ، هزینه جراح و کمک جراح و هزینه ایمپلنت بر حسب نوع ایمپلنت و درجه بیمارستانها متفاوت است.
اکثر بیمارستانهای دولتی و خصوصی با بیمههای تکمیلی قرارداد دارند. قاعدتاً هزینه بیمارستانهای خصوصی گرانتر از بیمارستانهای دولتی است.
آیا برای درمان دیسک گردن استراحت توصیه میشود؟
معمولاً برای درمان دیسک گردن استراحت توصیه نمیشود اما بستن گردنبند توصیه میشود.
آیا میتوانیم از بروز فتق دیسک گردن جلوگیری کنیم؟
معمولاً علت اصلی پاره شدن و فتق دیسک گردنی مسائل ژنتیکی است. یعنی فرد استعداد ذاتی به پاره شدن دیسک دارد . به عبارت دیگر جنس دیسک اینگونه افراد خوب نیست و زودتر دچار فرسودگی میشود. اما با اقداماتی میتوان این کار را به عقب انداخت که مهمترین آنها عبارتند از:
۱- ورزش مداوم گردن و تقویت عضلات گردن
۲- ثابت نگه نداشتن گردن
۳- پرهیز از حمل اجسام سنگین از جمله لپتاپ و کیفهای سنگین
۴- پایین نیانداختن سر هنگام استفاده از موبایل و یا مطالعه
۵- نشستن و ایستادن مطابق اصول بیومکانیک که اصطلاحآ پاسچر صحیح نامیده میشود.
برای تشخیص فتق دیسک بین مهرهای از چه وسایلی استفاده میکنیم؟
مهمترین اصل در تشخیص بیماریها ، معاینه بیمار توسط پزشک و گرفتن شرح حال میباشد. پس از گرفتن شرح حال و معاینه بیمار ، پزشک تصویربرداریهای لازم را برای بیمار درخواست میکند که عبارتند از:
۱- ام آر آی
این وسیله تشخیصی از دهه ۱۹۸۰ در پزشکی رایج شد که مهمترین وسیله تصویربرداری پزشکی میباشد و قدرت تشخیص دیسک از تومور عفونت و غیره را دارد.
در این روش تصویربرداری ، بدن بیمار در یک آهنربای بزرگ قرار میگیرد. بنابراین یونهای هیدروژن که درآب بدن قرار گرفتهاند مانند آهنرباهای کوچکی در جهت شار آهنربایی قرار میگیرند و سپس از طریق کویلهایی که به گردن بیمار بسته میشود امواج رادیویی به داخل بدن وی فرستاده میشود.
با فرستادن این امواج یونهای هیدروژن از حالتی که منظم کنار هم قرار گرفتهاند خارج میشود و بر حسب اینکه استخوان باشند یا عضله یا دیسک میزان متفاوتی حرکت میکنند و میزان متفاوتی انرژی جذب میکنند که این انرژی توسط دستگاه دریافت و به صورت تصویر ساخته میشود و ام آر آی نوع 1T ثبت میشود وقتی که امواج رادیویی قطع میشود.
دوباره یونهای هیدروژن در حالت منظم قرار میگیرد و این بار انرژی را که جذب کرده بودند پس میدهد به این ترتیب ام آر آی نوع 2T ثبت میشود.
مایع مغزی نخاعی که آب زیادی دارد در ام آر آی T1 سیاه و در ام آر آی T2 سفید نام دیده میشود و دیسک سالم به صورت خاکستری دیده میشود دیسکهای بیمار به صورت سیاه دیده میشود.
برای تشخیص بیماری دیسک معمولاً ام آر آی بدون تزریق درخواست میشود مگر در مواردی که مشکوک به تومور و یا عفونت هستیم که در این صورت علاوه بر ام آر آی بدون تزریق ام آر آی با تزریق هم درخواست میشود. که ماده پارامگنتیک به نام گادولونیوم در ورید بیمار تزریق میکنند و سپس از بیمار تصویربرداری میکنند.